Téd yoxo: “Xitay ‛haqaretlik ikkinchi esir‚ ge yüzlenmekte!”

Xitay tarixida “Haqaretlik bir esir” dégen atalghu herqachan 19-esirning otturiliridin 20-esirning otturilirighiche bolghan mezgilni körsitidu.

Bu mezgilde chet'el mustemlikichiliri diplomatiye we herbiy jehettin xitayni sorighan bolup, 1949-yili xitay xelq jumhuriyiti qurulghandin kéyin xitayning “Hazirqi zaman” gha yüzlinishi otturigha chiqqan. 25-Iyun küni amérika dölet mejlisi ezasi téd yoxo “Diplomat” zhurnilida élan qilghan mexsus témidiki maqalida xitayning “Haqaretlik ikkinchi esir” ge yüzliniwatqanliqi janliq we pakitliq otturigha qoyulidu.

Maqale aptorining qarishiche, birinchi qétimliq “Haqaretlik bir esir” chet'el küchlirining zorlishi arqisida otturigha chiqqan. Emma xitay hakimiyiti shi jinpingning qoligha ötkendin buyan bu xildiki “Haqaretlik yéngi esir” qaytidin bashlan'ghan. U “Xitay chüshi” sho'ari astida “Xitayni qaytidin güllendürmekchi, shu arqiliq haqaretlik yüz yilliq tarixning qayta yüz bérishidin saqlanmaqchi” bolghan. Emma uning 2018-yili 3-aydiki “Ikki yighin” din kéyin “Yéngi rol tutquchi” namini élishi bilen uning mutleq nopuzi ornitilghan. Yene kélip bu nopuz xitaydiki herqandaq shey'idin üstün orun'gha qoyulghan. Buning bilen pütkül xitayning bir shexsning qolida haqaretke uchrash tarixi bashlan'ghan.

Téd yoxoning bayan qilishiche, pütkül xelqning hayati üchün tertip belgilep bergen. Bolupmu hazirqi zaman jem'iyitining tüplük asasi bolghan söz erkinliki, siyasiy heqler, axbarat erkinliki, tor erkinliki dégenlerni shi jinping pütünley tartiwalghan. Buning bilen yer shari nopusining 18 pirsenti insan heqlirining depsendichilikige muptila bolghan. Bolupmu Uyghurlar we tibetlerning milliy bayliqlirining xarab qiliwélishi, yene Uyghurlar diyarida ghayet zor kölemlik lagérlarning mewjut bolushi, shundaqla her bir shexsning her bir ushshaq heriketlirigiche nazaret astida bolushi heqiqiy menidiki “Orwélche jem'iyet” endizisini barliqqa keltürgen.

Maqalida yene shi jinpingning herbiy ishlar, soda munasiwetliri, démokratiyelishish qatarliq sahelerde toxtimastin yalghan-yawidaq sözlerni qilipla qalmastin, yene bu usulni “Tereqqiyatni algha sürüsh bilen birge özining musteqilliqini saqlap qalmaqchi bolghan döletler üchün bekmu ünümlük yéngi modél” dep dunyaning bashqa jaylirigha kéngeytishke urunush qilmishi téximu qebihlik hésablinidiken.

Aptor axirida “Shi jinping mushu shekilde padishahqa aylandi. Emma bu padishahning yalingach ikenlikini yéqinda pütün dunya tonup yétidu” dep xulase chiqiridu.