“Turpanshunasliq tetqiqati” diki bash obrazning xu'ang wénbigha merkezleshtürülüshi diqqet qozghimaqta

Xitay hökümitining Uyghur diyardiki irqiy qirghinchiliqni yoshurush urunushlirining biri yéqinda turpan rayonini chöridigen halda otturigha chiqishqa bashlidi. 21-Awghustta turpandiki “Üzüm bayrimi” zor tentene bilen teshwiq qilinip, buning Uyghur diyaridiki “Bextiyar hayat” ning bir kartinisi ikenliki gewdilendürüldi. Shuning bilen birge shu künning özide turpanda chaqirilghan, xitaydin we chet ellerdin kelgen 140 nechche mutexessis qatnashqan “6-Nöwetlik turpanshunasliq xelq'ara ilmiy muhakime yighini” da xitay arxé'ologiyesidiki namdar shexslerdin xu'ang wénbi turpandin toplighan xitayche wesiqiler toplimini tarqatqan.

“Xitay xewerliri tori” ning 21-awghusttiki xewiride éytilishiche, xu'ang wénbi 1927-yili turpanda neq meydan tekshürüshi jeryanida bir qisim xitayche yéziqtiki wesiqilerni toplighan. Bu wesiqiler bolsa bügünki künde gherbiy yurt tarixini sherhleshte zor qimmetke ige, dep xulase chiqirilghan. Emma xewerde eyni waqitta xu'ang wénbining öz waqtidiki dangliq ékispéditsiyechi siwén hédin (Sven Hedin) bashlap mangghan tekshürüsh guruppisining bir ezasi bolghanliqi, shundaqla swén hédinning sayisida turpandiki tekshürüshte bir qisim xitayche qedimiy höjjetlerni qolgha chüshürüwalghanliqi heqqide héchnerse déyilmigen.

“Turpanshunasliq tetqiqati” emeliyette yawropa alimliri, jümlidin albért grunwédil (Albert Grünwedel), albért lékok (Albert von Le Coq) ) qatarliq bir türküm gérmaniye türkologliri turpandin toplighan ghayet zor miqdardiki qedimiy medeniyet yadikarliqliri, shuningdek türlük yazma höjjetlerni oqush we yéshish asasida bashlan'ghan idi. Yene kélip turpan rayoni eyni waqitta buddizimning hindistandin sherqqe tarqilishidiki bir muhim ötkel bolush bilen birge xitay tarixnamilirida “Gherbiy yurt” dep atalghan Uyghur diyaridiki eng chong medeniyet merkezlirining biri bolghan idi. Shunga bu heqtiki tetqiqatlar medeniyetshunasliq sahesidiki bir chong téma bolush bilen birge dunya miqyasida köpligen alimlarni özige jelp qilip kelgen idi. Emdilikte xitay hökümitining bu qétimliq “Turpanshunasliq xelq'ara yighini” da alayiten xu'ang wénbini merkiziy shexs teriqiside kötürüp chiqishi, hemmila yerni qaplashqa bashlighan “Xitaychilashturush” shamilining medeniyetshunasliq sahesigimu yéyiliwatqanliqi, dep qariliwatqanliqi melum.