Американиң хитайниң уйғурларға қаратқан зулумлирини "ирқий қирғинчилиқ" дәп тонуши хитайни қаттиқ биарам қилмақта

Мухбиримиз нуриман
2021-03-02

"шинҗаң гезити" ниң 2-март бәргән хәвиригә қариғанда, йеқинда аталмиш "шинҗаң тәрәққият тәтқиқат мәркизи" хитай иҗтимаий пәнләр академийәси, шаңхәй иҗтимаий пәнләр академийәси, шинҗаң иҗтимаий пәнләр академийиси, шинҗаң университети, шинҗаң педагогика унверситити қатарлиқ алий мәктәп вә тәтқиқат орунлиридин 30 дин артуқ аталмиш "мутәхәссис" ни үрүмчигә топлап, америка қатарлиқ ғәрп дөләтлириниң уйғур мәсилисидики қарариға инкас қайтурған. Хәвәрдин мәлум болушичә, мәзкур йиғинниң асаслиқ мәқсити американиң уйғур мәсилидики кәскин позитсийәсини тәнқидләш, американиң "хитай һөкүмити уйғурлар үстидин ирқий қирғинчилиқ йүргүзиватиду", "районда инсанийәткә қарши җинайәт садир қиливатиду" дегән баянатлирини рәт қилиш болған. Мәзкур йиғинда йәнә уйғур райондики "мәҗбурий әмгәк", "туғут чәкләш", "ирқий қирғинчилиқ" қатарлиқ темилар үстидә хитай һөкүмәт тәтқиқатчилириниң америка һөкүмитини қаттиқ әйиблигәнлики мәлум.

Хәвәрдә дейилишичә, мәзкур йиғинда хитай мутәхәсисилири хитайниң уйғур елида йүргүзгән сиясәтлирини "һөкүмәтниң шинҗаңда қолланған бир қисим хизмәт тәдбирлири" дәп чапан япқан. Улар йәнә "җаза лагери", "кәң көләмлик назарәт қилиш", "мәҗбурий әмгәк", "мәҗбурий туғмас қилиш" вә "балиларни мәҗбурий аилисидин айриветиш" қатарлиқ мәсилиләрни "америка вә ғәрб әллиридики хитайға қарши күчләрниң төһмити," дәп әйиблигән.

Бу йиғинда йәнә уйғур елидики нопус көпийишиниң 2017-йилдин кейин 65 пирсәнт азайғанлиқи, уйғурлар зич олтурушлуқ бәзи җайларда туғулуш нисбитиниң азийишиниң 80 пирсәнттин ашидиғанлиқини илгири сүргән германийәлик тәтқиқатчи адриян зензға қаттиқ һуҗум қилинған.

Йиғинда музакирә қилинған йәнә бир тима хәлқара җиддий көңүл бөлүватқан уйғур мәҗбури әмгәк мәсилиси болуп, хитай мутәхәссислири американи "кишилик һоқуқни дәстәк қилип, дуняниң диққитини тартмақчи," дегән.

Хәвәргә қариғанда, бу йиғинда хитай мутәхәссилири баштин-ахир америка башчилиқидики бир қисим ғәрб дөләтлириниң уйғурлар һәққидики доклатлирини "ялған" ға чиқарған.

Көзәткүчиләр хитайниң алий мәктәп вә тәтқиқат орунлиридики аталмиш һөкүмәт "мутәхәссис" лирини йиғип, америкаға қарши инкас қайтуруши, хитайниң уйғур районидики җинайи қилмишлиридин сарасимгә чүшкәнликиниң ипадиси, дәп қаримақта. Болупму америка, канада, голландийә қатарлиқ дөләтләр хитайниң уйғурларға қарита йүргүзгән зулумлирини "ирқий қирғинчилиқ", "инсанийәткә қарши җинайәт" дәп елан қилғанлиқидин кейин, хитай һөкүмитиниң қаттиқ җиддийләшкәнлики мәлум.