Евелина очаб: “уйғурлар тәдриҗий көздин ютуватиду”

Йеқинда вашингтон шәһиридики “йәһудийлар зор қирғинчилиқи хатирә музейи” уйғур дияридики қирғинчилиқ һәққидә мәхсус доклат елан қилған болуп, хитай һөкүмитиниң һәқиқәтәнму қирғинчилиқ қиливатқанлиқи, йәнә келип буни тәдриҗий әмәлгә ашуруватқан аста сүрәтлик йоқитиш икәнликини хуласә тәриқисидә оттуриға қойғаниди.

22-Ноябир күни ирқий қирғинчилиқ мәсилилири бойичә тонулған мутәхәссисләрниң бири, докур евелина очаб бу доклат һәққидә тәқриз мақалиси елан қилди. Шуниңдәк доклатта көплигән пакитлар билән оттуриға қоюлған уйғур аяллирини мәҗбурий туғмас қиливетиш, нишанлиқ һалда уйғурларни лагерларға қамаш, лагерлардики роһий вә җисманий қийнақлар, уйғур аилилирини җудалиққа мәһкум қилиш, уйғурларни топ-топи билән мәҗбурий әмгәккә селиш қатарлиқларниң һәммиси әмәлийәттә қирғинчилиқ һәққидики ортақ етирап қилинған тәбирләр билән бирдәкликкә игә икәнликини көрситип өтти. Әмма апторниң қаришичә нөвәттики уйғур қирғинчилиқида қирғинчилиқниң көлими кишиләр дәмаллиққа һес қилип йетәлмәйдиған дәриҗидә аста сүрәттә кеңәймәктикән.

Апторниң қаришичә бу доклатни 2021-йили март ейида “йеңи линийә институти” елан қилған уйғур қирғинчилиқи һәққидики доклатниң давами дейишкиму болидикән. Аптор бирләшкән дөләтләр тәшкилати (б д т) кишилик һоқуқ алий кеңишиниң рәиси мичел бачелет ханимниң уйғур дияри һәққидики сөзлири, шуниңдәк лондондики уйғур сот коллегийәсиниң гуваһлиқ баянлири қатарлиқларни нәқил кәлтүргән һалда америка башчилиқидики бир қисим ғәрб дөләтлириниң уйғур қирғинчилиқи һәққидә мәхсус қарар алғанлиқиниң асассиз болмиғанлиқини алаһидә тәкитләйду.

Апторниң қаришичә, хитай һөкүмити һазирғичә изчил бу хилдики әйибләшләрни рәт қилип келиватқан болсиму, бу һал уйғурлар дуч келиватқан қирғинчилиқниң мәвҗутлуқидин гуманлинишқа асас болалмайдикән. Техиму муһим болғини уйғур қирғинчилиқи һәққидә шунчә көп мәлуматлар вә дәлил-испатлар дөвилинип турған әһвалда хәлқараниң бу һәқтә немиләрни қилалиши җиддий ойлинишқа моһтаҗ икән. Хәлқара мәсилиләрни һәл қилиш үчүн қурулған б д т му бу җәһәттә худди сүрийәдики қирғинчилиққа қарши тәдбир алғандәк уйғур қирғинчилиқиға қарши әмәлий тәдбирләрни елиши лазим икән. Буларниң һәммиси һазирқи реаллиқ үчүн пәқәт биринчи қәдәм һесаблинидиған болуп, уйғур қирғинчилиқини чәкләштә йол техи бәк узун икән.