Уйғур дияриниң көмүр байлиқи зор көләмдә хитай өлкилиригә йөткилишкә башлиди

Хитай һөкүмити башқурушидики “хитай хәвәр тори” ниң 1-ноябирдики хәвиридә ейтилишичә, нөвәттә уйғур дияридин хитай өлкилиригә көмүр йөткәш көләм вә сүрәт җәһәттә нәччә һәссә ашқан. Җүмлидин 2022-йили сентәбир ейиға қәдәр уйғур дияридин хитайға тошулған көмүр 55 милйон тоннидин ешип кәткән. Шу мәзгилдә уйғур диярида көмүр қезиш миқдари 35 пирсәнт ашқан һәмдә хитай бойичә 2-орунға чиққан.

Хәвәрдә бу һал уйғур дияридики “тәрәққият” сүпитидә тәсвирләнгән болсиму, буниң русийә-украина уруши башланғандин кейин келип чиққан дуняви енергийә кәмчиллики мәсилисигә тақабил туруштики чариләрниң бири икәнликиму йәр алған. Хәвәрдә ейтилишичә, хитай даирилири уйғур диярида зор көләмдә запас көмүр тәйярлаш, шу арқилиқ “пүтүн мәмликәтниң енергийә истратегийәси омумий вәзийити” гә кепиллик қилишни муһим вәзипиләрдин қилип бекиткән.

“тәңритағ тори” ниң бу һәқтики хәвиридә болса нөвәттә хитайниң көмүр импорт қилиши таҗсиман вируси түпәйлидин зор тәсиргә учриғанлиқи, буниң билән бир қисим өлкиләрни көмүр билән тәминләшниң қийинға чүшүватқанлиқи тилға елиниду. Шундақла һазир қумул райониниң уйғур дияридин хитайға көмүр йөткәштики “асасий җәң мәйдани” болуп қалғанлиқи, өткән үч пәсилдә уйғур диярида қезилған көмүрниң йерими ичкиригә тошулуп буниң өткән йилдикидин 133 пирсәнт ашқанлиқи ейтилиду.

Уйғур дияри изчил хитайниң “әң чоң енергийә амбири” дәп қариливатқан болуп, уйғур дияридин қезиливатқан нефит, көмүр, тәбиий газ қатарлиқ байлиқларниң хитайдики нәччә йүз милйон нопусни беқип келиватқанлиқи “беркелий иқтисад анализи” журнилиниң 2019-йилидики доклатида “шинҗаңниң енергийә байлиқи хитайдики санаәт системисиниң капалити. Әмма бу җайдин қезилған байлиқлар асасий җәһәттин районға қалдурулмастин хитай өлкилиригә тошуп кетилиду” дәп көрситилгәниди.