Хитайниң һөкүмәт таратқулирида уйғур елидики қайта тәрбийә түзүми һәққидә елан қилиниватқан тәшвиқат хәвәрлиридә уйғурларниң адәттики миллий вә дини адәтлири түпәйлидин җазалиниватқанлиқи вә мәҗбурий әмгәккә селиниватқанлиқини испатлап беридиған инчикә тәпсилатлар ашкариланмақта.
Хитайниң һөкүмәт авази болған «тәңритағ» тори 13-авғуст күнидики хәвиридә «рәйһангүлниң турмуши мәнилик өтмәктә» мавзулуқ бир парчә хәвәр мақалиси елан қилған. Хәвәрдә «дини әсәбийлик» ниң тәсиригә учриғандин кейин аталмиш «тәрбийиләш мәркизи» гә кирип тәрбийәлинип йеңи һаятқа еришкәнлики илгири сүрүлүватқан 25 яшлиқ рәйһангүл абабәкриниң һекайиси баян қилинған. Униңда төвәндикидәк мәзмунлар орун алған:
«Рәйһангүл бу йил 25 яшта, илгири диний әсәбийлик идийәсиниң тәсиригә учрап, аталмиш ‹диний қаидә-йосун' бойичә иш қилип, ‹аяллар калтә йәң кийим кийсә болмайду, сиртларда ашкара йүрсә болмайду, болмиса дозахқа кириду' дәп қариған. . . Рәйһангүл диний қаидә-йосунларда аяллар алтун-күмүш зиннәт буюми тақиса ‹закат' бериши керәк, болмиса җәннәткә кирәлмәйду, дегәнни ойлап хупиянә закат бәргән»
Хәвәрдә йәнә рәйһангүлниң һәрқандақ нәрсә сетивалса «мусулманчә» яки әмәс дәп айриғанлиқи, ерини намаз оқушқа мәҗбурлиғанлиқи, нәтиҗидә ериниң уни «йеңисар наһийилик кәспий маһарәт тәлим-тәрбийә мәркизи» гә берип тәрбийәлинишкә көндүргәнликидәк мәзмунлар орун алған.
Дуня уйғур қурултийиниң баянатчиси дилшат решит болса буниңға инкас қайтуруп, аяллар калтә йәң көңләк киймәслик вә закат бериш қатарлиқларниң уйғурларниң нәччә миң йиллиқ әнәниви турмуш адити икәнликини вә униң бир инсанниң әң әқәллий кишилик һоқуқи икәнликини әскәртти. У юқириқи бу хәвәрдә хитай һөкүмитиниң қайта тәрбийә лагерлири арқилиқ қандақтур «террорлуқ» вә «әсәбийлик» билән күрәш қилиш әмәс, бәлки уйғурларниң миллий вә дини кимликигә һуҗум қиливатқанлиқини ениқ көрүнүп турмақта, деди.
Юқириқи бу хәвәрдә диққәт қозғайдиған йәнә бир нуқта шуки, рәйһангүлниң йеңисардики аталмиш «кәспий маһарәт тәлим-тәрбийә мәркизи» дә пәләй тикиш техникисини өгинип, күнигә 80 җүп пәләй тикиватқанлиқи иди.
«Тәңритағ» тори өткән ай елан қилған бир парчә хәвиридә хитай өлкилириниң нишанлиқ ярдәм бериш бойичә һәрқайси наһийиләрдә кийим тикиш, пәләй тикиш дегәндәк завутлар қурғанлиқи, уйғурларниң ишики алдидила хизмәткә еришкәнлики, хитайдики әң чоң чаңға тейилиш пәлийи ишләпчиқириш карханиси болған шәндуң «җиниң җуңшиң пәләй гуруһи» ниң йеңисар наһийисигә маканлашқанлиқи хәвәр қилинған иди.
Дилшат ришитниң қаришичә, юқириқи бу хәвәр бу аталмиш пәләй завутиниң лагердики уйғурлар мәҗбурий әмгәккә селиниватқан орун икәнликини ашкарилап турмақтикән.
