Xitayning Uyghur rayonidiki yighiwélish lagérlirida tutqunlargha namelum dora yaki suyuqluq ichüriwatqanliqigha da'ir uchurlar kishilik hoquq teshkilatlirining diqqet nuqtisigha aylinishqa bashlimaqta.
Qazaqistandiki "Ata yurt" namliq kishilik hoquq teshkilatining mes'uli sérikjan bilashning radiyomizgha bildürüshiche, "Ular shinjangdiki yighiwélish lagérlirida namelum dora ishlitilgenliki, hetta dora tejribe qilin'ghanliqigha da'ir nechche yüz délo toplighan".
"Ata yurt" Uyghur rayonidiki lagérlarda tutqunlargha namelum dora, suyuqluq ichürgenlikini ilgiri sürgen tunji teshkilat bolmisimu, emma u bu mesile heqqide délo toplawatqanliqini élan qilghan tunji teshkilattur. Xitayning tutqunlargha namelum dora ichüridighanliqini burun bu lagérlarda yétip chiqqan méhrigül tursun, gülbahar jélilowa qatarliq tutqunlar otturigha qoyghan.
Bu mesile amérikiliq tetqiqatchi samanta xofmanning 24-yanwar amérika "Tashqi siyaset" zhurnilida élan qilin'ghan Uyghurlar heqqidiki maqaliside tilgha élin'ghan. U méhrigül tursunning ötken yili amérika dölet mejliside bergen bu heqtiki guwahliq sözlirini neqil keltürgen. Méhrigül tursunning bildürüshiche, bu namelum dora ayallarda xamushluq peyda qilip, nérwa sistémisi we sézimining qalaymiqanlishishi, héyizning késilishi qatarliq alametlerni keltürüp chiqiridiken. Bu mesile yéqinda lagérdin qoyup bérilip, qazaqistan'gha qaytip chiqqan bir qazaq puqrasida rohiy binormalliq körülgendin kéyin, taratqularning diqqitini qozghashqa bashlighan.
"Ata yurt" ning mes'uli sérikjan bilashning bildürüshiche, "Qoyup bérilgen kishilerdin türmide ulargha mejburiy okul urulghanliqini nechche yüzligen pakitlar ispatlap béridiken."
U, tutqunlargha qerellik dora ichürülgendin kéyin ularning qéni tekshürülgenliki, ularning tejribe buyumi ornida qollinilghanliqini bildürgen. Lékin, xitay hökümiti hazirgha qeder bu uchurning rast-yalghanliqigha héchqandaq chüshenche bérip baqmidi. Ularning ilgiri sürüshiche, nöwette da'iriler bu kishilerning "Kespiy terbiyelesh merkezliri" de siyaset qanun terbiyesi élishi we kesip öginishige yardem qilmaqta iken. Lékin kishilik hoquq teshkilatliri xitayning türmidek bashqurulidighan bu lagérlarda 3 milyondek Uyghur we bashqa musulman milletlirining tutup turuluwatqanliqini ilgiri sürmekte.
