Birleshme agéntliqning muxbiri ürümchi dawanchingdiki 10 ming kishilik lagérni ziyaret qilghan

Amérika birleshme agéntliqining muxbiri dawanchingdiki 10 ming kishilik lagérni ziyaret qilghan. Birleshme agéntliqi 22-iyul küni élan qilghan mexsus xewerdin qarighanda, bu yil april éyida birleshme agéntliqning muxbirliri xitay hökümiti orunlashturghan ziyaretke qatniship, xitay özi “Ürümchi 3-nomurluq tutup turush merkizi” dep ataydighan lagérni körgen.

Muxbirning teswirlishiche, ular bu orunda ziyaret qilghan kamir bu zor qurulushning peqet bir bölikidiki 240 kamérning biri bolup, bu “Tutup turush merkizi” xitay boyiche, hetta dunya boyiche eng chong tutup turush orni hésablinidiken. Bu bu qurulushning kölimi 220 in'giliz ekir, yeni 890 ming 340 kuwadrat métirdin ashidighan bolup, watikan sheher dölitidin ikki hesse chong iken. Xitay da'iriliri muxbirlargha bu orunda qanchilik adem tutup turuluwatqanliqini éytip bermigen, biraq muxbirlar bu orunning az dégende 10 ming ademni sighdurup kételeydighanliqini mölcherligen.

Diqqet qozghaydighini shuki, xitay da'iriliri ziyaret jeryanida muxbirlargha bu orunning xelq'ara axbaratlarda déyiliwatqandek “Terbiyelesh merkizi” emeslikini qayta-qayta tekitligen. Ürümchi jama'et xewpsizlik idarisining bashliqi jaw jongwéy: “Bizning tutup turush merkizimiz bilen terbiyilesh merkezliri otturisida héchqandaq baghlinish yoq, bu yerde ezeldin terbiyelesh orni bolup baqmighan” dégen. Halbuki, bu orunning ilgiri “Ürümchi kespiy maharet we terbiyilesh merkizi‚ dep atalghinini, qisqisi uning lagérliqini körsitip béridighan ispatlar bar iken.

Birleshme agéntliqning muxbirliri özliri körgen bu menziridin mundaq xulase chiqarghan: “Bu shuni körsitiduki, xitay yenila zor türkümdiki Uyghur we bashqa musulman az sanliqlarni tutup turuwatidu we dawamliq tutup turushni pilanlawatidu. Sün'iy hemrahtin tartilghan süretlerdin 2019-yili dawanching tutup turush ornigha uzunluqi bir in'giliz miligha yéqin kélidighan yéngi binalar qoshulghan.”

Birleshme agéntliqining xewiride xitay hökümitining “Terbiyelesh merkizidiki oqughuchilar oqush pütـtürgenliktin bu orunlar taqaldi” dep teshwiq qilghanliqini eskertip, yene mundaq dep yazghan: “Agéntliqimizning dawanchéngni ziyaret qilishi, sün'iy hemrah arqiliq tartilghan süretler, mutexessisler we sabiq mehbuslar bilen élip barghan söhbetliri shuni ispatlidiki, gerche nurghun ‛terbiyelesh merkezliri‚ heqiqeten taqalghan bolsimu, emeliyette beziliri peqet türmige yaki sottin burunqi tutup turush orunlirigha özgertilgen. Sün'iy hemrahtin tartilghan sürettin melum bolushiche, mushundaq nurghun yéngi eslihelermu sélin'ghan bolup, dawanchéngdiki 3-nomurluq tutup turush ornidin ötken jayda 85 in'gliz mosi kélidighan yene bir tutup turush merkizi bularning biri.”

Kolorado uniwérsitétidiki Uyghurlarni tetqiq qilidighan insanshunas darrén baylér birleshme agéntliqigha qilghan sözide Uyghur élining hazir “Saqchi dölitidin éship keng kölemlik qamaq jazasi ijra qilidighan bir sistémigha ötkenlikini, yüz minglighan kishining nopustin ghayib bolghanliqi” ni bildürgen.