Уйғурларниң мәҗбурий әмгикигә четишлиқ хитай ширкитиниң америкаға екиспортини давам қиливатқанлиқи ашкариланди

Лопнорға җайлашқан “шинҗаң лопнор шинлоң вермикулит чәклик ширкити” ниң, бултур 6-айда американиң “уйғур мәҗбурий әмгикиниң алдини елиш қануни” рәсмий ишқа киришкәндин кейинму, америка базириға қиливатқан екиспортини давам қилдуриватқанлиқи ашкариланди.

Америкадики йәршари бихәтәрлики вә содисиға мунасивәтлик тәһдит амиллири саһәси бойичә тәтқиқат вә санлиқ мәлумат анализи билән шуғуллинидиған харун ширкити (Kharon) ниң тәкшүрүп ениқлишичә, лопнорға җайлашқан бу канчилиқ вә пишшиқлап ишләш ширкити, 2017-йилидин 2022-йили 10-айға қәдәр калифорнийәдики бир америка ширкитигә 8 милйон 900 миң килогирам (8900 тонна) вермикулит (vermiculite) сатқан.

Вермикулит бир хил иссиқлиққа чидамлиқ вә изолятсийәлик хусусийәткә игә менерал мадда болуп, көп хил орунларда ишлитилидикән.

Харун тәтқиқат орниниң байқишичә, лопнордики бу ширкәт илгирики йилларда америкаға салған вермикулит мәһсулатлириға аит йүк талонлирида уйғур елидики адресини киргүзгән, бирақ 2022-йилидин тартип “шинҗаң” дегән адресни чиқиривәткән. Шуңа у америка таможна вә чигра қоғдаш идариси хадимлириниң мәһсулатниң келиш мәнбәсини байқап тутуп қелишидин өтүп кәткән.

Харун тәтқиқат орни йәнә хитайдики таратқуларниң хәвиригә асасән, “лопнор санаәт бағчиси” ниң лопнордики “кәспий маһарәт билән тәрбийәләш мәркизи” дәп аталған җаза лагерлири җайлашқан орунлар икәнликини ениқлап чиққан. Улар йәнә 2020-йили лопнорнаһийәсидики бу санаәт бағчисиға хитай һөкүмитиниң әмгәк күчлирини йөткәш арқилиқ ишчи қобул қилинғанлиқини тәкшүрүп чиққан.

Буниңға охшаш әһвал йеқинда чилан мәһсулатлиридиму байқалған иди. Хитай ширкәтлири уйғур елидин чиққан мәһсулатларниң ишләпчиқириш орнини алмаштуруш арқилиқ, американиң мунасивәтлик қанунлиридин яндап өтүшкә урунған. Бу әһвал америка таможна хадимлириниң хизмитини йәниму қейинлаштурған. Шуңа бир қисим тәтқиқат органлириниң бу хилдики из қоғлап ениқлашлири, уларға зор ярдәмдә болмақтикән.