Xitay da'iriliri “Namratliqtin qutuldurush” namida Uyghurlarning hoyla-aram medeniyitini weyran qilmaqta
2020.07.31
Xitay hökümiti ötken yillardin buyan “Esebiylikke qarshi turush” namida Uyghurlarning öy ichi qurulmisini xitayche shekilge oxshitishqa küch serp qilghan idi. Emdilikte ularning Uyghurlardiki ming yillarche dawam qilip kelgen hoyla-aram medeniyitini özgertmekchi bolushi zor diqqet qozghashqa bashlidi.
Xitay hökümitining bashqurushidiki shinxu'a agéntliqining 30-iyuldiki xewiride éytilishiche, yerken nahiyisi awat yézisi yéqinda yéngi arish kentini “Namratliqtin qutuldurush we yéngiche güzel hoyla-aram berpa qilish ülgilik kenti” qilip qurup chiqqan. Nöwette bu kenttiki barliq Uyghurlar kentke xizmetke chüshken xitay sékrétar jong xenning “Güzel hoyla berpa qilish” chaqiriqi boyiche hoylilirigha pemidur, qizilmuch, pédigen dégendek köktatlarni térishni bashliwetken.
Xewerde éytilishiche, qosh ériq yézisida mezkur chaqiriqqa awaz qoshup barliq qorshaw tamlar, ochaqlar chéqip tashlan'ghan. Shuningdek kishilerning hoylisigha üzüm baringi ornitish, méwilik köchet tikish dégendek yéngiliqlarning peyda bolghanliqi tekitlen'gen.
Amérikadiki medeniyet tetqiqatchisi, doktor qahar barat ependi bu heqte pikir qilip: “Uyghurlar ming yillardin buyan hoyligha üzüm baringi tikish, hoylini gül-chéchekke toldurushni adet qilghan bir xelq. Hoyligha köktat térish qorsaqtin bashqa ghémi yoq xitaylarning aditi,” dédi. Shuningdek bu heriketlerning emeliyette xitay hökümitining Uyghur milliy kimlikini yoqitish qilmishining bir qismi ikenlikini alahide tekitlidi.