Қазақистан уйғурлири назарбайефниң латин йезиқиға көчүш қарарини қоллиған

Қазақистан хәлқләр қурултийи өткән һәптә мәхсус учур тарқитип, қазақистан уйғурлириниң президент нурсултан назарбайефниң 2025-йили пүтүн қазақистан бойичә омумйүзлүк латинчә қоллиниш қарарини қоллиғанлиқини рәсмий шәкилдә билдүрди.

“interfax.kz” ториниң бу һәқтики хәвиридә ейтилишичә, қазақистанда яшиғучи уйғурларниң билдүрүшнамисидә “бу мунасивәт билән биз қазақистанниң вә қазақистандики уйғур йезиқиниң охшаш вақитта латинчиға өтүшини тоғра вә мәнтиқлиқ қарар дәп һесаблаймиз” дейилгән шуниңдәк уйғурларниң латин йезиқи қолланған дөләт тили, йәни қазақ тилиниң тәрәққиятиға өз һәссилирини қошидиғанлиқи илгири сүрүлгән. Инкаслардин мәлум болушичә, қазақистан уйғур җамаити алмутада, уйғур миллий мәдәнийәт мәркизиниң тәшкиллиши билән латинчиға көчүш мәсилисини муһакимә қилған иди. 

Нөвәттә, қазақистанда қазақларниң латинчә йезиқ қоллиниши, болупму түркчә яки башқа хил латинчә йезиқ шәкиллирини қоллиниш керәкму яки өз алдиға бәлгиләш керәкму ? шуниңдәк 70 йилдин артуқ вақит қоллинилған славян йезиқидики материяллар, мәниви байлиқларни қандақ қилиш?, уларни латинчиға өзгәртиш керәкму? дегәндәк түрлүк мәсилиләр һәққидә муназириләр давамлашмақта.

Шу қатарда уйғурлар арисидиму һөкүмәт тәрипидин сани 250 миңдин артуқ, әмма уйғурлар өзлири тәрипидин униңдин көп дәп ейтиливатқан уйғур аһалисиниң 70 йилдин буян қоллинип келиватқан славян йезиқидики материяллири, китаблири вә башқиларни қандақ қилиш?, латинчә уйғур йезиқиниң қайси шәклини елиш, уйғурларниң тарихи ана вәтинидики уйғурлар билән қандақ шәкилдә алақини сақлаш вә башқа түрлүк мәсилиләр муһакимә қилиниватқанлиқи мәлум.

Совет иттипақи дәвридә москваниң буйруқи бойичә өзбек, қазақ, езәр, қирғиз, уйғур қатарлиқ хәлқләр 1930-1940-йиллар арисида бир қетим латин йезиқи қолланған, әмма кейин һәммиси бирдәк славян, йәни кирил йезиқиға көчкән иди. 1991-Йили, совет иттипақи йимирилгәндин кейин, бу дөләтләрдә йезиқ өзгәртиш мәсилиси оттуриға чиққан иди.