Ukra'ina pirézidénti zélniski: “Xitay hazir wiladimir putinning qolidiki oyunchuqqa aylinip qaldi”
2024.06.03
Ukra'ina pirézidénti wiladimir zélniski rusiyeni qollawatqan hemde shiwéytsariyediki tinchliq yighinigha qatnashmaqchi bolghan döletlerge tosqunluq qiliwatqan xitayni eyibligen.
En'gliyediki “Muhapizetchi” torining 2-iyun bergen xewirige qarighanda, bu ayning axirida shiwéytsariyede köpligen dölet rehberliri tinchliq söhbiti yighinigha qatnishidighan bolup, yighinning asasliq meqsiti urush weyranchiliqigha uchrighan ukra'inagha tinchliq élip kélish iken. Halbuki, xitay bilen rusiye bu yighinning kölimi we tesirini kichiklitish, ünümini yoq qilishqa urunmaqta iken. Ukra'ina pirézidénti zélniski bu yerde halqiliq rol oynawatqan xitayni eyibligen.
Nöwette, sin'gaporda asiyadiki eng chong xewpsizlik yighini-shangrila diyalogi ötküzülüwatqan bolup, ukra'ina bu yighinda köpligen asiya döletlirining ukra'inani qollash yüzisidin shiwéytsariyediki tinchliq yighinigha qatnishishini ümid qilidiken.
Wiladimir zélniski mundaq dégen: “Wiladimir putinning hujumini toxtitishning birdinbir charisi uni yalghuz qaldurush, her qaysi döletler ukra'ina bilen rusiye otturisida tengpungluq saqlaymiz démey, xelq'ara adalet we qanunni qoghdishi kérek”.
Zélniski bir qisim dölet rehberlirining shiwéytsariyede ötküzülidighan tinchliq yighinigha qatnishishqa aldirimighanliqini tilgha élip: “Rusiye her qaysi döletlerni bu yighin'gha qatnashmasliqqa ündep, eger qatnashsa, déhqanchiliq mehsulatliri we yémek-ichmek teminleshte cheklime qoyidighanliqi bilen tehdit salmaqta. Yeni rusiye xitayning mezkur döletlerdiki tesiridin hemde xitayning diplomatiye emeldarliridin paydilinip, barliq amallar bilen bu tinchliq yighinigha buzghunchiliq qilmaqta. Chataq yéri shuki, xitaydek chong, musteqil we küchlük dölet hazir putinning qolidiki oyunchuqqa aylinip qaldi” dégen.
Xewerde éytilishiche, ukra'ina pirézidénti zélniski ötken yil xitay re'isi shi jinping bilen téléfonliship, ukra'ina bilen xitay emeldarlirining körüshüshini qolgha keltürmekchi bolghan bolsimu, maqulluq jawabi alalmighan. Bu qétim sin'gapordiki xewpsizlik yighinidimu xitay emeldarliri ukra'ina wekilliri bilen körüshmigen. Zéliniski bu heqte toxtilip: “Eger xitay rusiyeni dawamliq qollawerse, bu urush uzun'gha sozulup kétidu, bu pütkül dunyagha ziyanliq” dégen. U yene xitaygha qaritip turup: “Sen bir yaqtin ukra'inaning igilik hoquqi we zémin pütünlükini qoghdaymen dep qoyup, bir yaqtin b d t asasi qanunigha xilapliq qiliwatqan, ukra'inaning igilik hoquqi zémin pütünlükini tartiwalmaqchi bolghan dölet terepte turalmaysen” dégen.