Хитай һөкүмитиниң уйғурлар дияридики бастуруш сиясити хәлқараниң күчлүк тәнқидигә дуч келиватқанда хотән шәһиридә «шинҗаңға ярдәм бериш йиғини» ниң ечилиши диққәт қозғиди.
«Тәңритағ» ториниң 16-июлдики хәвиригә қариғанда, 14-16-июлғичә ечилған мәзкур йиғинда хитай компартийәси мәркизий комитети сиясий бюросиниң даимий әзаси ваң яң «шинҗаңға ярдәм хизмити» бойичә «райондики һәрқайси милләтләрниң өз-ара арилишиши, пикир алмаштуруши вә бирикишини тезләштүрүшни тәләп қилған.
У йәнә, уйғур дияридики йәрлик милләтләрниң «ичкири өлкиләргә берип юғурулуши вә раваҗлиниши илгири сүрүш» ни һәм биңтүәнниң җәнубта техиму кеңийишини алаһидә тәкитлигән. Уйғур тәһлилчилири ваң яңниң бу сөзиниң буниңдин кейин уйғурларни көпләп ичкири хитайға әвәтип, орунлаштуруш арқилиқ уларни хитай җәмийитигә сиңдүрүшни мәқсәт қилғанлиқини көрситидиғанлиқини билдүрүшти.
Йиғинда сөз қилғанларниң ичидә гуаңдуң өлкисиниң муавин өлкә башлиқи җаң ху «шинҗаңға ярдәм қилиш» хизмитиниң уйғур дияриниң җәмийәт аманлиқи вә «әбәдий» әминликини ишқа ашуруштики дөләтниң истратегийәлик тәдбир икәнликини алаһидә оттуриға қойған.
Хитай һөкүмити 19 өлкиниң уйғур дияридики паалийәтлирини «шинҗаңдики хәлқниң кәмбиғәлчиликтин қутулушиға ярдәм бериш, шинҗаңниң тәрәққиятини илгири сүрүш» дәп тәриплимәктә, әмма уйғурлар болса, буни «шинҗаңниң байлиқлири вә әмгәк күчлирини 19 өлкиниң өз алдиға айрим-айрим игиливелиш» дәп қаримақта.
Хитай һөкүмитиниң уйғур дияриниң җәнубидики уйғурларни аталмиш «йеза ешинча әмгәк күчи» намида хитайниң ичкири өлкилиригә йөткиши көп йиллардин буян давамлашмақта иди. Ваң яңниң сөзлири бу әһвалниң буниңдин кейин техиму күчәйтилидиғанлиқидин сигнал беридикән. Әмдиликтә «шинҗаңға ярдәм хизмәт йиғини» ниң бу қетим хотәндә ечилиши көзәткүчиләрниң диққитини қозғиди.
Бу қетимқи хитай мәркизи һөкүмитиниң «шинҗаңға ярдәм бериш йиғини» икки милйондин артуқ уйғур вә башқа йәрлик милләтләрниң лагерларға солинип, уйғурларға қарита мәдәнийәт, тил вә маарип җәһәттин хитайчилаштуруш күчәйтиливатқан, уйғурларға қарита юқири техникилиқ қаттиқ назарәт системиси йүргүзүлүватқан, әмма хитайниң бу қилмиши хәлқара җәмийәтниң қаттиқ әйиблишигә учраватқан бир пәйттә ечилди.
Уйғур көзәткүчилири мәзкур йиғинда дейилгән мәзмунларға асасән, хитай даирилириниң буниңдин кейин нишанини асаслиқи җәнубтики вилайәтләргә қаритип, бу райондики уйғурларни нопус җәһәттә шалаңлаштуруш, тил вә мәдәнийәт җәһәттә хитайлаштуруш, бу районларға болса техиму көп хитай аһалилирини орунлаштурушни күчәйтиши мумкинликини оттуриға қоюшмақта.
