Turpandin tépilghan 1700 yilliq tarisha pütük xitayning eng deslepki toxtamliridin biri dep teshwiq qilin'ghan

15-Noyabir küni, xitayche “Tengritagh” torining chiqarghan bir xewirige qarighanda, Uyghur aptonom rayonluq muzéyning “Wéy, jin, jenub we shimaliy sulaliler körgezme zali” da bir tarisha pütün körgezme qilin'ghan we buning “Xitayning bir qeder burunqi zamanida qollinilghan toxtam” ikenliki körsitilgen.

Xewerde déyilishiche, miladiye 273-yiligha a'it bu tarisha pütük turpan astanidiki 53-nomurluq qebridin qéziwélin'ghan bolup, uzunluqi 24. 5 Santimétir, kengliki 2. 4 Santimétir kélidiken؛ aldi keynige 3 qurdin 53 xitayche xet qara siyahta yézilghan bolup, bir ayalning bir erning qolidin gu'ensey (jeset sanduqi) sétiwalghanliqi we buninggha birining guwahchi bolghanliqi xatirilen'gen. Bu mezmun'gha asasen, buning eslide bir toxtam, höjjet ikenliki melum bolghan. Xewerde yene, “Bu dewrde gherbiy diyarda alliqachan qeghez barliqqa kelgen bolsimu, u nahayiti kem bolghachqa yaghach asasliq yazma matériyali bolghan. Bu tarisha pütük eng deslepki xitayche yézilghan toxtamlardin biridur” déyilgen.

Xitay teshwiqatlirida, gherbiy diyar, yeni bügünki shinjangning gherbiy xen dewridin bashlap xitaygha qaram bolghanliqi bezi tarixiy höjjetler arqiliq burmilap chüshendürülgen bolup, yéqinqi yillardin béri shi jinpingning “Jungxu'a milletliri ortaq éngini mustehkemlesh” teshebbusining türtkisi bilen muzéyxanilar, medeniyet orunliri we teshwiqat apparatliri pütün küchi bilen buninggha masliship, xitaygha a'it yadikarliq we buyumlarni ispat süpitide teshwiq qilip kelmekte. Bu xewerde déyilgen wéy, jin, jenub we shimaliy sulaliler dewri xitayning eng parchilan'ghan, malimanchiliq dewri bolup, ichkiri xitaydin qéchip kelgen xitaylarning Uyghur diyarigha kélish éhtimalini nezerdin saqit qilishqa bolmaydighanliqi özlükidin melum. Gérmaniyediki tetqiqatchi ablet semetning qarishiche, öz waqtida Uyghur diyarigha soda qilip kelgen yaki yoldin ötken xitaylarning qaldurup ketken bezi nersilirige qarapla, bu rayonni xitayning bir qismi bolghan dep qarashqa bolmaydiken.