Үрүмчидики уйғурлар асаслиқ йәрләшкән кона мәһәллиләр давамлиқ чеқилмақта

Мухбиримиз ирадә
2020-10-29

Хитайчә чиқидиған "тәңритағ тори" ниң хәвиридин қариғанда, үрүмчидә елип бериливатқан аталмиш "кона вә кәпилик мәһәллиләрни өзгәртип ясаш қурулуши" бойичә бу йил ичидә 5001 кона өйни өзгәртиш пиланланған. Мәзкур пиланни ноябирниң ахири тамамлаш нишанлан икән.

Уйғур аптоном районлуқ даириләр 2017-йилидин башлап, шәһәр муһитини гүзәлләштүрүш намидики "кона өйләрни чиқиш" һәрикитини башлиған иди. Бу һәрикәт үрүмчидә асаслиқ тәңритағ, сайбағ, шимго қатарлиқ уйғурлар бир қәдәр мәркәзлик олтурақлашқан районларда елип берилған. Хитай һөкүмити бундақ қурулушларни "олтурақ районларни йеңилаш, аһалиләрни йеңи өйләргә көчүрүп, қейинчилиқини һәл қилиш" дәп тәшвиқ қилиду. Бирақ чәтәлләрдә уйғур елиниң сиясий вә иҗтимаий вәзийитини тәтқиқ қилип келиватқан көзәткүчиләр болса буниң әслидә уйғурларниң қәдимий олтурақлишиш адәтлирини бузуш, топлишип яшишини чәкләш арқилиқ контрол қилишни асанлаштурушни мәқсәт қилғанлиқини баян қилишмақта.

"тәңритағ тори" ниң хәвиридин мәлум болушичә, үрүмчидики кона мәһәллиләрни чеқиш өзгәртиш хизмити 2017-йили башлап, 2019-йилиниң ахириға қәдәр 460 миңдин артуқ туралғу өй өзгәртилгән икән.

Бу қурулуш ялғуз үрүмчидила әмәс. Уйғур аптоном районлуқ даириләр бу йил 5-айда "шинҗаң аптоном районидики кона аһалиләр районини өзгәртиш синақ хизмәт пилани" дәйдиған бир йеңи қурулуш пиланини елан қилған вә синақ бойичә үрүмчи, ғулҗа, ақсу, куча вә хотән шәһәрлиридики аталмиш кона өй-мәһәллиләрни чақидиғанлиқини, җәмий 1090 мәһәллидики алаһазәл 193 миң 400 аилиликни көчүридиғанлиқини елан қилған иди.

Уйғур ели миқяси бойичә елип бериливатқан бу "кона өй-мәһәллиләрни чеқиш" қизғинлиқи чәтәллик мутәхәссиләрниңму диққитини қозғиған болуп, мушу саһәдә тәтқиқат елип барған америка брин мавр университетиниң профессори лорен хансен ханим бу һәқтики тәтқиқат мақалисидә, хитай һөкүмитиниң "кона өйләрни йеңилаш" намидики уйғурлар топлишип олтурақлашқан мәһәллиләрни чеқиш һәрикәтлирини "земин билән кимлик арисидики мунасивәтни үзүш вә шундақла мутләқ контроллуқни ишқа ашурушни мәқсәт қилған," дәп чүшәндүргән.