“Tik-tok” ning yawropadiki “Xitay teshwiqati” diqqet qozghimaqta
2023.07.28
“Tik-tok” ning élan ambiridin yawropa döletlirige tökme qiliwétilgen élanlar ichide Uyghur diyaridiki “Inaq jem'iyet we bextiyar hayat” qa da'ir mezmunlarning zor salmaqni igilewatqanliqi yéqindin buyan her sahening diqqitini qozghashqa bashlidi. “Forbés” torining 26-iyuldiki xewiride éytilishiche, Uyghur diyarini medhiyelesh mezmunidiki bu élanlar nöwette yawropadiki nechche milyon tik-tok qollan'ghuchilirining hésabatlirida körünüshke bashlighan.
Xewerde éytilishiche, xitay hökümitining ijabiy obrazini tikleshni közligen bu élanlar yawropa döletliridiki tik-tok oynighuchilarning hésabatlirida közge chéliqidighan bolup, bu élanlar amérika, kanada yaki awstraliye qatarliq jaylardiki tik-tok qollan'ghuchilirining hésabatida bérilgen kona mezmunlarni öz ichige almaydiken. Shular qatarida xitay axbarat wasitiliridin birining tik-tok hésabatida bérilgen 124 parche élanning 92 si Uyghur diyari heqqidiki mezmunlar bolghan. Bu élanlardin 2023-yili mart éyida yollan'ghan birige “Shinjang dégen ajayip yaxshi makan” dep mawzu qoyulghan hemde bir Uyghur erning ussul oynawatqan qisqa widiyosini qisturup qoyghan. Yene biride bolsa xitay muxbirning guma nahiyesidiki bir bashlan'ghuch mektepni ziyaret qilishi heqqidiki tepsilatlar bérilip, Uyghur diyaridiki ma'arip medhiyelen'gen.
Qiziqarliq yéri, yawropani nishan qilghan bu tik-tok élanliri arisida Uyghur diyarigha barghan “Chet ellik sayahetchiler” ning Uyghur diyarida körgenliri heqqidiki mezmunlarmu zor salmaqni igiligen. Shundaqla ularning aghzidin “Gherb axbaratlirida éytiliwatqan shinjang heqqidiki selbiy bayanlar pütünley asassiz. Biz bu jayda héchqandaq qirghinchiliqni körmiduq” dégen.
Halbuki, tik-tokning élan qismidiki “Köp sorilidighan so'allar” bölükide “Biz héchqachan siyasiy mewqe yaki saylam netijisige baghlinishliq élanlargha orun bermeymiz” déyilgen. Tik-tokning xitay hökümiti kontrolluqida bolushi, shuningdek izchil dunyaning herqaysi jayliridiki qollan'ghuchilarning xususiy uchurlirini xitay hökümiti bilen hembehirleydighanliqi seweblik amérika bashchiliqidiki bir qisim gherb döletliri izchil tik-tokni men'iy qilishni tekitlep kelgen idi. Emdilikte ularning buningdin halqip xitay hökümiti üchün “Teshwiqat qorali” bolushi buningdiki bir yéngi yüzlinish bolup qalmaqta.