Xitay “Shinjangdiki üch boghaz tosmisi” arqiliq jenubtiki Uyghurlar eng zich rayonlarning süyini kontrol qilghan

Yeken deryasining yuqiri éqimidiki qaraqurum taghlirining ichige qurulghan artash su ambiri pütüp ishqa kirishkendin buyan, xitayning rayondiki eng chong su insha'at qurulushigha aylinip, “Shinjangning üch boghaz tosmisi” dégen namgha érishken. Xitay taratqulirining ashkarilishiche, yeken nahiyesining qoshrap yézisi bilen aqtu nahiyesining kosrap yézisining chégrasigha jaylashqan bu su ambiridiki su éléktr istansisining nöwette 6 dane génirator bar bolup, ötken yilning axirlirida uning tok ishlepchiqirish miqdari 3 milyard 660 milyon kilowat sa'etke yétip barghan.

“Xitay xewerliri” torining bildürüshiche, bu qurulush Uyghur élining jenubidiki 3 wilayet we oblastning tok mesilisini hel qilipla qalmay, yeken deryasining töwen éqimidiki 5 milyon ahalini kelkün apitidin xalas qilghan. Lékin mutexessisler bu su ambirining bixeterlik xewpi we deryaning töwenki éqimidiki bostanliqlargha bolghan ikologiyelik tesiridin endishe qilipla qalmay, xitayning bu su ambri arqiliq yeken deryasining töwen éqimidiki Uyghur nopusi eng zich olturaqlashqan bostanliqlarni su bilen teminleshni kontrol qilghanliqi, buning bu bostanliqlardiki Uyghurlar üchün téximu chong yoshurun xewp peyda qilidighanliqini bildürmekte.

Amérikadiki mutexessislerdin proféssor stanli topisning burun rdi'iyomizgha bildürüshiche, su tarim oymanliqi wadiliri üchün hayati mesilidur.

Xitay hökümiti buninggha oxshash su ambarliri arqiliq bu rayondiki Uyghurlarni téximu ünümlük kontrol qilishni, téximu köp ahele orunlashturushni meqset qilghaniken. Lékin “Xitay xewerliri” torining uchurida “Qaraqurum téghidin kélidighan yeken deryasining kelkün eng köp kélidighan, kelkündin mudapi'elinish eng qiyin bolghan derya” ikenliki, kelkün apiti “Bu deryaning yaqisidiki her qaysi milletlerning ishlepchiqirish we turmushigha éghir tehdit sélip kelgenliki” ilgiri sürülgen. Xewerde éytilishiche, yeken deryasidin kélidighan yilliq su miqdarining 60 pirsentidin köpreki 6-, 7-, we 8-aylarda kélidiken.