Uyghur tarixigha da'ir bir yürüsh kitablar neshr qilinish aldida turmaqta

Xitay hökümitining Uyghur diyaridiki siyasiy basturush herikiti dunyagha köplep melum boluwatqan bir peytte Uyghurlarning ötmüshi we hazirqi ehwaligha da'ir bir qatar yirik eserler neshr qilinish aldida turmaqta.

Jorji washin'gton uniwérsitétining proféssori shan robértisning prinsiton uniwérsitéti neshriyatining 2020-yilliq neshr pilanigha kirgüzülgen “Uyghurlargha qarshi urush: xitayning musulman az sanliq milletlirige qarshi ichki küreshliri” namliq esiri Uyghurlar nöwette duch kéliwatqan basturush ehwaligha béghishlan'ghan.

Aptor bu eserde xitay hökümitining “11-Séntebir weqesi” din paydilinip Uyghurlarni térrorluqqa qarshi turush namida köplep basturushidin hazirqi künde milyonlap lagérlargha qamash usulighiche bolghan jeryan'gha omumiy nezer sélish arqiliq xitay hökümitining Uyghurlarni yoqitishtek tüpki siyasitige baha béridu. Shuningdek azghine Uyghur qoralliqlirining mahiyette Uyghurlar “Térrorchilar” qatarida basturulghandin kéyin meydan'gha kelgen qismenlik ikenlikini yorutup béridu.

Kolombiye uniwérsitéti neshriyati 2020-yilining axiri neshr qilishni pilanlighan eserler ichide Uyghurlarning yéqinqi zaman tarixigha da'ir ikki parche ilmiy kitabmu bar. Uning biri awstraliyediki sidnéy uniwérsitétining aliy léktori, yétiliwatqan Uyghurshunas déywid brofiyning “Tezkire'iy ezizan: ichki asiyadiki sufiylar xanidanliqining bash kötürüshi we halakiti” namliq esiridur. Buningda 16-18 esirlerdiki mexdumzade xojilirining tarim wadisidiki pa'aliyetlirini xatirige alghan qeshqerlik meshhur diniy ölima muhemmed sadiq qeshqirining Uyghur oqurmenlirige tonushluq bolghan “Tezkire'iy ezizan” namliq esiri zor hejimlik muqeddime, izahat we sherhiyler asasida in'glizchigha terjime qilin'ghan.

Yene bir eser jorji washin'gton uniwérsitétining yardemchi proféssori érik shlusélning “Ghériblar makani: ching sulalisining ottura asiyadiki medeniyet qurulushi” namliq kitabidur. Érik shlusél bu esiride ching sulalisining axirqi mezgilliride manju-xitay hakimiyitining musulmanlar köp sanliqni teshkil qilidighan shuningdek “Sherqiy türkistan” yaki “Shinjang” dégendek oxshimighan namlarda atilidighan jughrapiyelik rayonda xitayche tilni omumlashturush hemde shu arqiliq kongzichiliq eqidisini yerlik musulmanlardiki islam idé'ologiyesining ornigha dessitish urunushliri, buning bilen Uyghur jem'iyitide körülgen kimlik toqunushliri, diniy we til perqliri hemde mustemlikichilikning bashqa illetlirige qarshi turush xahishi qatarliqlarni tepsiliy yorutup béridu.