Xitay emeldari: “Ezan chaqirilmaydu, chünki hemme ademning sa'iti bar”

Amérikadiki “Blumbérg xewerliri” ning muxbiri ötken hepte xitay hökümiti teshkilligen chet'el muxbirlar ömikining terkibide Uyghur rayonining ürümchi, qeshqer, xoten qatarliq sheherlirini ziyaret qilghan. Blumbérgning muxbiri 22‏-aprél küni özining shu qétimqi ziyarette körgenlirini, shahit bolghan hadisilerni, qeshqer we xotenning weziyiti, xitay hökümiti “Kespiy terbiyilesh merkezliri” dep teriplewatqan orunlarning ehwalini tepsiliy xewer qildi.

“Xitay tutqundiki musulmanlarning shinjangdiki qayta-terbiyelesh lagérlirida ixtiyari turuwatqanliqini ilgiri sürdi” serlewhilik xewerde, qeshqer yéngisheher nahiyisidiki 3 qewetlik “Terbiyilesh merkizi” tonushturulup, xitay emeldarliri bu yerdiki Uyghurlarning öz ixtiyarliqi bilen kelgen désimu, lékin ishik-dérizisi tömür rishatka bilen qaplan'ghan bu orundiki Uyghurlarning sirtqa chiqalmaydighanliqi bildürülgen.

Xewerde bayan qilinishiche, qeshqer kona sheher nahiyisining hakimi memet éli “Blumbérg” muxbirining “Eger Uyghurlar bu yerge kélishni ret qilsa qandaq bolidu?”, dégen so'aligha “Eger ular kelmise, edliye organlirigha tapshurulidu” dégen. Qeshqerdiki wang chyubin isimlik bir yerlik partiye rehbiri qeshqerde emdi ezan oqulmaydighanliqini, chünki hemme ademning qolida sa'et barliqini ilgiri sürgen. U yene saqal heqqide toxtilip, saqal qoyghan Uyghur yashlirini fransiyede partlighan sériq chapanliqlarning naraziliq namayishigha sélishturghan.

Da'iriler yene muxbirlarni xotenning qaraqash nahiyisidiki bir “Kespiy terbiyilesh merkizi” ni ziyaret qildurup, bu orundiki Uyghurlar bilen sözlishishke yol qoyghan. “Blumbérg” ning xewiride bayan qilinishiche, bu orundiki Uyghurlardin her qétim ularning qandaq jinayet sadir qilghanliqi soralsa, ularning her qétimda xuddi yadliwalghandek oxshash sözni tekrarlishi muxbirlarning diqqitini tartqan.

Xewerde bildürülüshiche, “Men burun ashqunluq idiyisi bilen yuqumlan'ghan”, “Men bu yerge öz ixtiyarliqim bilen keldim” dégen sözler bu “Terbiyilesh merkizi” diki Uyghurlar izchil tekitleydighan sözler iken.

Xewerde qeyt qilinishiche, Uyghur aptonom rayonluq teshwiqat bölümining mu'awin bashliqi shu goshyang “Blumbérg” muxbirining némishqa Uyghurlar oxshash sözni tekrarlaydu?, dégen so'aligha “Chet'elliklerni körüp bek jiddiyliship ketken bolushi mumkin” dep jawab bergen.