Xitay hökümiti xelq'ara jama'etning aldida özini aqlashqa tirishmaqta

Uyghur diyarida bir milyondin artuq kishining yighiwélish lagérlirigha solinishi we Uyghurlarning dini we milliy kimlikining cheklimilerge uchrawatqanliqidin ibaret siyasiy weziyetning barghanséri yamanlishishigha egiship, xelq'ara jama'etning bu mesilige bolghan diqqitiningmu barghanséri éship méngiwatqanliqi melum. Shuning bilen bir waqitta xitay hökümitiningmu xelq'ara jama'et pikrini burash üchün buninggha mas halda pa'al heriketlinip, özini aqlawatqanliqi diqqet qozghimaqta.

25-Séntebir küni xitay hökümitining neshr epkari bolghan “Yershari waqit géziti” bash maqale élan qilip amérika tashqi ishlar ministiri mayk pompé'oning “Xitay hökümiti Uyghurlarning diniy étiqadini yoqitishqa küch serp qiliwatidu” dégen tenqidini qet'iy qobul qilishqa bolmaydighanliqini bildürgen. Shuningdek özlirining térrorluq we esebiylikning ziyankeshlikige uchrap turuqluq Uyghurlar diyarigha zor sanda esker ewetip urush qilmighanliqini, peqet qattiq bashqurush jeryanida azghine sandiki ziyan-zexmet hadisilirining körülgen bolushi mumkinlikini tekitligen.

Shu künning özide xitayning hindonéziyede turushluq bash elchisi shyaw chyen hindonéziyediki eng chong gézitlerdin bolghan “Jakarta pochtisi” gézitide maqale élan qilghan.

U maqaliside Uyghurlar diyaridiki diniy étiqad erkinlikining toluq kapaletke ige bolghanliqi, Uyghurlarning bextiyar turmush kechürüwatqanliqi, ramizan mezgilide meschitlerning tolimu awatliship kétidighanliqi, herqaysi jaylardiki chong meschitlerni rémont qilishqa köplep meblegh ajritiliwatqanliqi, nöwette xitay hökümitining térrorluq we esebiylikke qarshi küresh qiliwatqanliqi heqqide uzundin uzun wez éytqan. Shuning bilen birge “Hindonéziye islam ömiki” ni bashlap ürümchide ziyarette bolghan se'id aqil siradning yangxang meschitide Uyghurlar bilen namaz oqughanliqi heqqidiki sözlirini öz sözige “Ispat” teriqiside otturigha qoyghan.

Emma amérikining ténnesi shtatidiki doxtur taku'o sonodaning 23-séntebir küni “Kündilik waqit” géziti tehrir bölümige yazghan “Shinjangda ‛zor qirghinchiliq‚ yüz bermekte” serlewhilik ochuq xétini xitay hökümitining Uyghurlar heqqidiki özini aqlashlirigha bérilgen eng janliq tenqid déyishke bolidiken.

Xetning aptori Uyghurlar bilen héchqandaq tonushluqi bolmighan bir ichki késeller doxturi bolup, herqaysi axbarat wasitiliride élan qiliniwatqan milyonlighan Uyghurlarning lagérlargha qamilishi heqqidiki xewerlerdin Uyghurlarni bilgen bir kishi. Uning éytishiche, u qeshqer ayrodromida insanning ichki ezalirini yötkesh üchün mexsus tekshürüsh éghizi tesis qilin'ghanliqini körgen.

Ichki ezaliri sughuruwélin'ghan kéyin u kishining bedini jeset köydürüsh orunlirida bir yaqliq qilinishi éhtimalgha tolimu yéqin bolup, yéqindin buyan bu xil tutqun we jeset köydürüsh pa'aliyiti köpeymekte iken.

U xitay hökümitining nöwette “Térrorluq we esebiylikke qarshi küresh qiliwatqanliqi” heqqidiki bayanatlirini eyiblep: “Xitay hökümitining qiliwatqanliri addiyla diniy basturush emes. Ular Uyghurlarning esirler boyi dawam qilip kelgen musteqil sherqiy türkistan qurush yolidiki qarshiliqini yoqitishqa urunmaqta” deydu.