Ройтерс агентлиқи: “ши җинпиң дуняни өзгәртишни пилан қиливатиду”

Ройтерс агентлиқи 8-авғуст күни тарқатқан “ши җинпиң дуняни өзгәртишни пилан қиливатиду” мавзулуқ хәвәр мақалисидә ши җинпиң һөкүмитиниң сиясәтлири вә униң сәвәблири мулаһизә қилинди.

Мақалидә баян қилинишичә, хитай дөләт рәиси ши җинпиң һакимийәт бешиға олтурғандин буян өзиниң һоқуқини күчәйтип, хитайниң дөләт ичи вә сиртиға қаратқан сиясәтлиридә зор өзгириш ясиған. Ши җинпиң һакимийәт бешиға чиққандин кейин өз ичидики өктичиләр вә уйғурларни бастурушни күчәйткән, бир милйондин көпрәк уйғурни лагерларға қамап, дунядики әң еғир инсан һәқлири дәпсәндичиликини йүргүзгән. Җәнубий деңиздики аралларниң игилик һоқуқ мәсилисидә зораван васитиләрни қоллинип, зиддийәтни улғайтқан. 

Мақалидә баян қилинишичә, ши җинпиң һөкүмити “бир бәлвағ бир йол” қурулуши арқилиқ дуняға мәбләғ селишни җакарлаватқан болсиму, әмма у аллиқачан нурғун дөләтләрдики хәлқ аммиси арисида чириклик қатарлиқ сәвәбләрдин наразилиқ қозғашқа башлиған. Һәтта америка президенти трамп билән қанунсиз көчмәнләр мәсилиси вә башқа тиҗарий мәсилиләрдә хапилишип қалған, латин америкиси дөләтлириму хитайниң өз дөлитигә мәбләғ селишини халимайдиған, униң билән бәк йеқинлишип кетишни халимайдиған вәзийәт шәкилләнгән. Бундақ болушидики асаслиқ сәвәбму хитайниң дөләт ичи вә сиртида йүргүзүватқан сиясәтлири билән мунасивәтлик икән. 

Хитайниң трамп һөкүмити билән елип бериватқан сода урушиму тилға елинған бу мулаһизидә ейтилишичә, ши җинпиңниң трампқа алдирап шилтиң етип қоюши униң хитайдики пикир әркинликини боғуши билән мунасивәтлик икән. Чүнки униң өч елишидин қорққан зиялийлар әмәлийәтни сөзләштин өзини қачуридиған, пүтүн мәмликәттә уни қуруқ махтайдиған һаләт шәкилләнгән. Ши җинпиңниң зиялийларниң чәтәлләргә чиқишини контрол қилиши уларниң дуняни чүшинишигә тосалғу болмақта икән.