Maykél klark: “Xitayning shinjangni özgertish urunushi köchmenler mustemlikisining éhtiyajini chiqish qilghan”

Awstraliye döletlik uniwérsitétining Uyghurshunasliq tetqiqatchisi maykél klark 6-séntebir “Diplomat” zhurnili” da maqale élan qilip, “Xitay kompartiyesining shinjangni özgertish urunushi, köchmenler mustemlikisining qisqa we uzun muddetlik éhtiyajini eks ettüridighanliqi” ni bildürgen. Maykél klarkning éytishiche, beziler xitayning 2016-yildin bashlap Uyghurlarni keng kölemlik basturushini “Shinjang yaki shinjanggha alaqidar térrorluq weqelirige qaritilghan, chüshinishke bolidighan inkas, dep qarisimu, lékin rayondiki basturush sistémisining her bir halqisini inchikilik bilen közitip birleshtürgende, xitay kompartiyesining peqet türkiy musulmanlirining xasliqini yoqitip, xitaylar bilen inaq ötüshke köndürgendila  andin xitay bixeterlikke érishidu, dep qaraydighanliqini bayqighili bolidiken.

 Maykél klark “Shinjangda bixeterlik namidiki ijtima'iy layihilesh” mawzuluq maqaliside yene, emeliyette xitay kompartiyesining shinjangni özgertishte ikki qatlamliq usul qollan'ghanliqi, bu köchmenler mustemlikisining qisqa we uzun muddetlik éhtiyajlirini chiqish qilghanliqini bildürgen. Uning körsitishiche, aldi bilen xitay Uyghurlarning “Radikalliq ipadiliri” ge qarap, ularni “Ijtima'iy türler”ge ayrighan, andin kimlerning tutqun qilinip “Qayta -terbiyelesh” élip bérilidighanliqini békitken. Uningdin sirt, kompartiye yene döletning hamiyliqida ul esliheler qurulushi we sana'et tereqqiyatigha meblegh sélip, Uyghur nopusini köchüshke mejburlighan.

Maykél klark, xitayning bu arqiliq sheherlishishni we ijtima'iy iqtisadiy tereqqiyatni tézletkenliki, buningdiki meqsitining mezkur rayonni “Nopus, iqtisadiy we emeliy” jehetlerdin atalmish“Normal ölkige” aylandurushtek uzun muddetlik nishanni  chiqish qilghanliqini tekitligen. Maykél klarkning qarishiche, “Shinjangda bixeterlik sistémisi qurushning deslepki menbesi térrorluq endishisidin kélip chiqqan bolsimu, biraq kompartiye hazir <qayta-terbiyelesh> we sistémiliq nazaret shinjangni we bu rayondiki musulman türkiy ahalilerni uzun muddetlik özgertishning wasitisi bilen  teminlidi” dep qarimaqtiken.