Xitay nopusining aziyip kétishi zor krizistin bésharet bermekte

2022-Yilliq statistikiliq melumatlargha qarighanda xitayda tunji qétim ölgenlerning sani tughulghanlardin éship kétish hadisisi körülgen bolup, bir qisim mutexessisler buning xitay üchün ghayet zor bir krizistin bésharet béridighanliqini tekitligen.

“Nyu-york waqti” gézitining 16-yanwardiki obzorida éytilishiche, xitay hökümiti nechche on yillap mejburiy yosunda yolgha qoyghan “Pilanliq tughut siyasiti” ahalining nopus qurulmisini, shuningdek yash-qériliq perqini keltürüp chiqarghan eng chong sün'iy amil bolup qalghan. Buning bilen yéqin kelgüside xitayda ishlepchiqirish bilen shughullinishqa kéreklik emgek küchi yétishmeslik krizisining deslepki shepiliri barliqqa kélishke bashlighan. Kaliforniye uniwérsitétining proféssori wang féng bu heqte söz qilip: “Xitay emdi nopus jehettin alghanda qérilar bilen tolup ketken, shuningdek nopus sani shiddet bilen töwenlewatqan bir memliketke aylinip qalidu” dégen.

Obzorda étilishiche, uzun yillap dawam qilghan “Pilanliq tughut siyasiti” tüpeylidin nöwette yashlar bilen yashan'ghanlarning nisbitide zor tetür tanasip kélip chiqqan. Yene kélip ötken 40 yil ichide tughulup chong bolghanlarning mutleq köp qismi perzentlik bolushni xalimaydighan bolup qalghan. Hazirqi statistika boyiche bolghanda 2035-yiligha barghanda xitayda 400 milyon kishi 60 yashtin ashidighan bolup, bu hazirqi xitay nopusining üchtin birige yéqin salmaqni igileydu. Yene kélip hazir yuqiri pellige chiqiwatqan tajsiman wirusning wabasi téximu köp nopusni yoq qilish rolini oynashqa bashlighan.

Gerche xitay hökümiti yéqinda “Pilanliq tughut siyasiti” ni bikar qilip üch perzentlik bolushqa ruxset qilghan, shuningdek köp perzentlik bolghanlargha türlük maddiy mukapatlarni wede qilghan bolsimu nurghun yashlar bala béqish xirajitining éghirliqi, öy bahasi, ma'arip we dawalinish chiqimlirining shiddet bilen örlep kétishi qatarliqlarni bahane qilip perzentlik bolushni ret qilip kelgen.

Obzorda éytilishiche, bu xil nopus chékinishi mahiyette xitay dölitining kelgüsidiki iqtisadi we ishlepchiqirish sistémisigha ghayet zor derijide selbiy tesir körsitidighan bolup, xitay iqtisadining yéqin kelgüside dawamliq halda dunyadiki ikkinchi ‍orunda turush-turalmasliqi éghir sinaqqa duch kéliwatqanliqi melum.