Миңлиған хитайниң америка чеграсида сиясий панаһлиқ тилиши диққәт қозғимақта

Америка һөкүмити үчүн еғир баш қетинчилиқи болуватқан көчмәнләр мәсилиси һәрқайси саһәни ойландуруватқанда мексика чеграсида сиясий панаһлиқ тиләшкә урунуватқан хитай көчмәнлириниң шиддәт билән көпийиши йәнә бир қетим диққәт қозғашқа башлиди.

“америка авази” ниң 25-декабирдики хәвиридә ейтилишичә , америка һөкүмити 1882-йили қанунға айланған “хитайларни чәкләш қануни” ни 1943-йили бикар қилған болуп, әмдиликтә буниң 80 йиллиқини хатириләватқанда қанунсиз хитай көчмәнлириниң бирдинла зор санда америка босуғисида пәйда болуши зор ғулғула пәйда қилған.

Америка чегра чарлаш тармақлириниң истатистикисида көрситилишичә, 2023-йили январдин сентәбиргичә 24 миңдин артуқ хитай қанунсиз һалда америка чеграсидин өткән вә сиясий панаһлиқ тәләп қилған. Мәрийләнд университетиниң пирофессори маделин шү (Madeline Y. Hsu) Бу хитайлар һәққидә тохтилип: “хитайдики иқтисадниң лиңшип қеливатқанлиқи, һөкүмәтниң барғансери юқири пәллигә чиқиватқан контроллуқи вә башқа түрлүк чәклимиләр түпәйлидин, улар америка тәвәсидә йеңи һаятлиқ макани издәшкә мәҗбур болған” дегән.

Бундақ қанунсиз көчмәнләрниң бири болған ваң фамилилик хитай аял, ата-аниси вә бир яшлиқ оғлини елип өзлириниң аввал хоңкоңдин түркийәгә, андин екватор, панама вә мексика арқилиқ америка чеграсиға кәлгәнликини баян қилған.

Хәвәрдә ейтилишичә,  “хитайға ярдәм” (ChinaAid) тәшкилати бу хилдики хитайларниң панаһлиқ илтимасиға қолайлиқ яритип бериштә  чоң рол ойнимақта икән. Һалбуки, муһаҗирәттики уйғурлар арисида бунчә зор сандики хитайларниң шунчә зор иқтисадий чиқимниң һөддисидин чиқип ашунчивала узун йолларни бесип келәлиши һәққидә түрлүк гуманлар оттуриға чиқиватқанлиқи мәлум. Техиму муһими, америка һөкүмити башчилиқидики бир қисим ғәрб парламентлири “ирқий қирғинчилиққа учриған” дәп қараватқан уйғурларниң әмәс, бәлки иқтисадий әһвали яхши болған миңлиған хитай пуқрасиниң шунчә зор санда “қанунсиз йоллар” ни бесип америка чеграсида сиясий панаһлиқ тилиши түрлүк ғулғулиға сәвәб болмақта.