Хитай һөкүмити қумлуқини тизгинләш тәдбирлирини қанунлаштурди

Хитайчә “тәңритағ тори” вә “шинҗаң гезити” ториниң хәвәр қилишичә, 12-айниң 2-күни уйғур аптоном районлуқ хәлқ қурултийи даимий комитети йиғин ечип, “шинҗаң уйғур аптоном райониниң ‛хитай хәлқ җумһурийитиниң қумлуқни тизгинләш қануни‚ ни йолға қоюш чариси” ни 2025-йил 1-айниң 1-күнидин башлап иҗра қилидиғанлиқини елан қилған.

Хәвәрдә дейилишичә, түзитиш киргүзүлгән вә хәлқ қурултийи тәрипидин мақулланған бу қанун чарилири “қумдин мудапиә көрүш вә қумни тизгинләш, тупрақниң қумлишишиниң алдини елиш, қумлишип кәткән тупрақни яхшилаш, қумсаңғу тупрақтин пайдилиниш, қануний мәсулийәт” вә башқа қошумчә маддилардин тәшкил тапқан.

Хитай таратқулири 28-ноябир чиқарған хәвәрдә, 40 йил “күрәш” қилиш арқилиқ уйғур елиниң тәклимакан қумлуқи әтрапиға дуня бойичә әң узун “қумлуқ екологийәсини қоғдаш тосуқи” бәрпа қилинғанлиқи, униң омумий узунлуқиниң 3046 километирға йәткәнлики тәшвиқ қилинғаниди. Арқидинла, хитай һөкүмити “қумлуқни тизгинләш қануни” ға йеңи маддиларни қошуп, бу “нәтиҗиләр” вә “ғәлибә мевилирини мустәһкәмләш” ни қануний капаләткә игә қилмақчи болған.

Мәлум болғинидәк, 1950-йилдин буян, хитай һөкүмитиниң һәр хил сиясий һәрикәтлири вә биңтүәнниң боз йәр ечиш қурулуши давамида орманлар вәйран қилинип, уйғур елиниң екологийәлик тәңпуңлуқи бузулған һәмдә тупрақниң чөллишиш көлими кеңәйгән. Пәқәт йеқинқи 40 йил ичидә қумлуқни тизгинләш еһтияҗи туғулғанлиқи, җәнубқа кеңәйгән төмүр йол қурулуши вә нопусниң зичлишиши билән бу районларни тизгинләшкә имканийәт болғанлиқи мәлум. Хитайниң бу һәқтики хәвәрлиридин, хитайниң биңтүәнни җәнубта кеңәйтиш вә нопус қурулмисини өзгәртиш сияситиниң ролини тәшвиқ қиливатқанлиқи, шуниңдәк техиму көп көчмән йөткәш үчүн қумлуқни тизгинләш қурулуши қиливатқанлиқи билинмәктә.

Хитайниң мустәмликә сиясити һәққидә издәнгән тәтқиқатчи дәррен байлерниң билдүрүшичә, хитайдәк мустәмликичи һөкүмәтниң мәқсити бәрпа қилиш әмәс, бәлки бузуш; тәқдим қилиш әмәс, бәлки елиш, йәни байлиқ булаш болуп кәлгән. Униң қаришичә, мустәмликичиләр һәр даим өзи бесивалған земиндин пайдилинишни издәйду вә өзини күчләндүриду; йәрлик аһалиләр болса буниң һечқандақ пайдисини көрәлмәйду.