Xitay hökümiti qumluqini tizginlesh tedbirlirini qanunlashturdi

Xitayche “Tengritagh tori” we “Shinjang géziti” torining xewer qilishiche, 12-ayning 2-küni Uyghur aptonom rayonluq xelq qurultiyi da'imiy komitéti yighin échip, “Shinjang Uyghur aptonom rayonining ‛xitay xelq jumhuriyitining qumluqni tizginlesh qanuni‚ ni yolgha qoyush charisi” ni 2025-yil 1-ayning 1-künidin bashlap ijra qilidighanliqini élan qilghan.

Xewerde déyilishiche, tüzitish kirgüzülgen we xelq qurultiyi teripidin maqullan'ghan bu qanun chariliri “Qumdin mudapi'e körüsh we qumni tizginlesh, tupraqning qumlishishining aldini élish, qumliship ketken tupraqni yaxshilash, qumsangghu tupraqtin paydilinish, qanuniy mes'uliyet” we bashqa qoshumche maddilardin teshkil tapqan.

Xitay taratquliri 28-noyabir chiqarghan xewerde, 40 yil “Küresh” qilish arqiliq Uyghur élining teklimakan qumluqi etrapigha dunya boyiche eng uzun “Qumluq ékologiyesini qoghdash tosuqi” berpa qilin'ghanliqi, uning omumiy uzunluqining 3046 kilométirgha yetkenliki teshwiq qilin'ghanidi. Arqidinla, xitay hökümiti “Qumluqni tizginlesh qanuni” gha yéngi maddilarni qoshup, bu “Netijiler” we “Ghelibe méwilirini mustehkemlesh” ni qanuniy kapaletke ige qilmaqchi bolghan.

Melum bolghinidek, 1950-yildin buyan, xitay hökümitining her xil siyasiy heriketliri we bingtüenning boz yer échish qurulushi dawamida ormanlar weyran qilinip, Uyghur élining ékologiyelik tengpungluqi buzulghan hemde tupraqning chöllishish kölimi kéngeygen. Peqet yéqinqi 40 yil ichide qumluqni tizginlesh éhtiyaji tughulghanliqi, jenubqa kéngeygen tömür yol qurulushi we nopusning zichlishishi bilen bu rayonlarni tizginleshke imkaniyet bolghanliqi melum. Xitayning bu heqtiki xewerliridin, xitayning bingtüenni jenubta kéngeytish we nopus qurulmisini özgertish siyasitining rolini teshwiq qiliwatqanliqi, shuningdek téximu köp köchmen yötkesh üchün qumluqni tizginlesh qurulushi qiliwatqanliqi bilinmekte.

Xitayning mustemlike siyasiti heqqide izden'gen tetqiqatchi derrén baylérning bildürüshiche, xitaydek mustemlikichi hökümetning meqsiti berpa qilish emes, belki buzush؛ teqdim qilish emes, belki élish, yeni bayliq bulash bolup kelgen. Uning qarishiche, mustemlikichiler her da'im özi bésiwalghan zémindin paydilinishni izdeydu we özini küchlendüridu؛ yerlik ahaliler bolsa buning héchqandaq paydisini körelmeydu.