Gherbiy xenning bügürdiki “Tutuq mehkimisi” Uyghur diyarining resmiy xitay xeritisige kirgenlikining belgisi iken

Uzun yillardin béri Uyghur we xitay tarixshunaslirining arisida mewjutluqi munazire qilinip kelgen gherbiy xen sulalisining bügürde “Gherbiy diyar tutuq mehkimisi” qurghanliqi 2017-yili bashlan'ghan chong tutqundin kéyin resmiyleshtürülüp, bügür nahiyeside chong kölemlik “Gherbiy diyar tutuq mehkimisi muzéy” qurulushqa bashlighan.

Xitay taratqulirining bildürüshiche, 170 milyon yüen meblegh sélin'ghan omumi qurulush kölimi 10 ming kwadrat métirliq bu muzéy bu yil 10-ayda püttürülüp, resmiy körgezmige échilidiken. Xitayning 2017-yili bashlan'ghan chong tutqunida Uyghur tarixchiliri eng qattiq zerbe bérish nishani bolghan weziyette, ghayet zor meblegh ajritilip bu muzéyning sélinishi, xitayning Uyghur tarixini “Jungxu'a medeniyiti” ning bir qismi süpitide qayta chüshendürüsh urunushining bir parchisi, dep qaralmaqta.

“Shinjang géziti” ning 4-féwral bergen xewiride éytilishiche, muzéyning 5 ming kwadrat métirliq körgezme zaligha bügürdiki köyük qedimi xarabiliki we zorküt qedimiy sheher xarabilikidin tépilghan medeniy yadikarliqlar qoyulidiken.

Xewerde, miladidin burunqi 60-yili gherbiy xen sulalisining bügürde “Gherbiy diyar tutuq mehkimisi” qurushi “Shinjangning resmiy xitay xeritisige kirgenlikini belgisi”, “Her qaysi milletlerning alaqe, almashturush we arilishishining tarixi xatirisi, merkizi hakimiyetning gherbiy diyarni ünümlük bashqurghanliqining muhim ispati we ipadisi” ikenliki tekitlen'gen.

Xewerde qeyt qilinishiche, bu orun yene “Xitay medeniyitining wekillik medeniyet amili, medeniyet simwoli” iken. Halbuki, xen sulalisining “Gherbiy diyar tutuq mehkimisi” xitay tarixnamiliride tilgha élinsimu, emma Uyghur tarixshunasliri uning melum jayni makan tutqan bir resmiy apparat ikenlikini ret qilip, buni ispatlaydighan héchqandaq arxé'ologiyelik delil yoqlighini ilgiri sürüp kelgen. Bu qarashtiki nurghun Uyghur tarixshunasliri 2017-yilidiki chong tutqunda lagérlargha qamalghan, késilgen yaki iz-déreksiz yoqalghan.

Da'iriler eyni waqitta “Arxé'ologiye shinjangning ezeldin xitay zémini ikenlikige xizmet qilishi” ni telep qilghanidi.