Шәрқий-җәнубий асия дөләтлиридики кишилик һоқуққа көңүл бөлидиған парламент әзалириниң бир ариға келиши билән тәшкилләнгән «шәрқий-җәнубий асия дөләтлири бирлики» (ASEAN)ниң кишилик һоқуқ кеңиши намлиқ орган 22-май күни баянат елан қилип, «шәрқий-җәнубий асия дөләтлири бирлики» қармиқидики дөләтләрни хитайниң уйғурларға тутуватқан муамилисини тәнқид қилишқа чақирди.
Мәзкур органниң рәиси, малайсия парламент әзаси чарлес сантиягониң намидин елан қилинған баянатта хитай һөкүмитиниң терорлуққа қарши туруш намида уйғур мусулманлирини кәң көләмдә лагерға тутқун қилишиниң әхлақий җәһәттин қобул қилишқа болмайдиған бир реяллиқ икәнлики вә бу орунларда тән җазаси йүргүзүлүшиниң хәлқара қанунларға пүтүнләй хилап икәнлики әскәртилгән.
Парламент әзаси чарлес сантияго баянатида асиян дөләтлириниң бу мәсилидики сүкүтини хитайниң «бир бәлвағ бир йол» қурулуши сәвәблик селиватқан мәбләғлиригә бағлиған.
У йәнә төвәндикиләрни баян қилған: «биз ‹шәрқий-җәнубий асия дөләтлири бирлики' гә әза дөләтләрниң хитай һөкүмитиниң уйғур мусулманлириға қиливатқан зулумиға сүкүт қилишини қаттиқ тәнқидләймиз вә хитай һөкүмитини залимларчә сияситини дәрһал тохтитишқа чақиримиз. Уйғурларға қаритилған етник тазилаш һәрикити дәрһал тохтитилиши керәк. Мустәқил тәкшүргүчиләрниң районға берип лагерлар үстидин мустәқил тәкшүрүш йүргүзүшигә рухсәт қилиниши керәк.»
Мәзкур баянатта йәнә мусулман нопуси көп санлиқни игиләйдиған вә шундақла «ислам һәмкарлиқ тәшкилати» әзаси болған һиндонезийә вә малайсияниң әслидә уйғур мусулманлири билән бир сәптә туруп, хитайни алди билән тәнқидлиши керәклики әскәртилгән.
Юқириқи бу баянатниң өзини «мусулманларниң ортақ авази» дәп тәрипләйдиған «ислам һәмкарлиқ тәшкилати» вә униң түркийәдин башқа әза дөләтлири бешини ичигә тиқивалған пәйттә елан қилиниши диққәт қозғиди.
«Шәрқий-җәнубий асия дөләтлири бирлики» (ASEAN) 1967-йили қурулған район характерлик һөкүмәтләр ара бир тәшкилат. Бу тәшкилат тайланд, вийетнам, сингапор, филиппин, малайсия, һиндонезийә, камбоджа, бирма вә лаос қатарлиқ 10 дөләттин тәшкилләнгән.
