Хитайға мәбләғ салғучилар тез сүрәттә азаймақта

Мухбиримиз әзиз
2022.04.26

Йеқинда хәлқара пул-муамилә тәшкилати елан қилған әң йеңи доклатта көрситилишичә, хитай нөвәттә чәтәл мәбләғ салғучилар әң қачидиған базарларниң биригә айлинип қалмақтикән. Йәнә келип март ейиниң өзидила хитайдин чекиндүрүлгән мәбләғ 17 милярд америка доллиридин ашидиған болуп, мутәхәссисләр бу хилдики чәтәл мәблиғиниң хитайдин еқип чиқип кетиш һадисисини “һечқачан мисли көрүлмигән сәвийәдики мәбләғдин айрилип қелиш” дәп хуласә чиқарған.

CNN Агентлиқиниң 25-апрелдики обзор мақалисидә көрситилишичә, өткән нәччә он йилда ғәрб дунясидики мәбләғ салғучилар үчүн хитай әң чоң вә әң җәлпкар базар болуп кәлгән. Әмма росийәниң украинаға таҗавуз қилишидин кейин хитайниң охшимиған шәкилләрдә росийәни қоллиши чәтәл мәблиғиниң еқип кетишигә сәвәб болған әң чоң амил болуп қалған. Чүнки ғәрб дуняси русийәгә қарши түрлүк җаза тәдбирлирини иҗра қиливатқанда хитайниң бу сәпкә қошулмаслиқи һәмдә “мөтидил артис” қияпитигә киривелиши хитайниң кейинки қәдәмдә мушу хил җазаларниң ортақ нишаниға айлинип қелишидин бешарәт бәргән. Йәнә келип америка мәркизий банка системиси 2018-йилидин буян тунҗи қетим аманәт пулниң өсүм нисбитини ашурған болғачқа мәбләғ саһиблириниң мутләқ көп қисми үчүн америка хитайға қариғанда бәкрәк җәлп қилиш күчигә игә болған. Иқтисадшунаслардин мартен чорземпа (Martin Chorzempa) бу һәқтә сөз қилип “америка федератип аманәт системисиниң өсүм нисбити ашқанлиқтин хитайниң муқимлаштуруветилгән системиси қайсила җәһәттин қариғанда өз җәлпкарлиқини йоқатти. Хитай пулиниң долларға айривашлиниш нисбитиму алтә айдин буянқи әң төвән сәвийәгә чүшүп қалди” дегән.

Хитай һөкүмити зор күч билән иҗра қиливатқан “вирусни нөлгә чүшүрүш” һәққидики чақириқларму өз нөвитидә хитайға мәбләғ салғучиларниң кәлгүси һәққидики әндишилирини ашуруватқан бир муһим амил болуп қалған. 2021-Йили июл ейида елан қилинған вирус һәққидики бир қатар бәлгилимиләр түпәйлидин хусусийлар игидарчилиқидики маарип саһәсила аз дегәндиму 120 милярд америка доллирилиқ шәхсий мәктәп оқутушини тохтитип қоюшқа мәҗбур болған. Хитайдики мислисиз қаттиқлиқта иҗра болуватқан қамал чарилириму мәбләғниң обурутқа киришини чәкләп туруватқанлиқтин хитайға мәбләғ салғучилар әтә немә иш болидиғанлиқини мөлчәрлигили болмайдиған бу мәмликәткә мәбләғ селишниң бәкму зор тәвәккүлчилик болуп қалидиғанлиқини тонуп йәткән. Җүмлидин шаңхәйдики қамал чарилири түпәйлидин бу райондики ғайәт зор чәтәл завутлири тақилишқа мәҗбурлиниш яки тәминләш зәнҗири үзүлүп қелиш қисмитигә дучар болған. Буларниң һәммиси қошулуп, хитайни мәнбә қилған пайчәклириниң баһаси зор дәриҗидә чүшүп кетишкә сәвәб болған.

2021-Йили хитайға еқип киргән чәтәл мәблиғи 173 милярд америка доллири болуп “тарихтики әң юғури рекорт яритилған” дәп җакарланған икән. Әмма юқириқи бир қатар сәвәбләр түпәйлидин нөвәттә бу мәбләғниң мутләқ көп қисми чәтәлгә қайтип кетиш қисмитигә дуч кәлмәктикән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.