Яврупа иттипақиға әза дөләтләр хитай билән болған өткүзүп бериш келишимини тохтитишқа чақирилди

Мухбиримиз ирадә
2021-05-21

Чәт әлләрдә яшаватқан уйғур, тибәт вә хитай қатарлиқ 55 нәпәр кишилик һоқуқ паалийәтчиси явропа иттипақиға әза дөләтләр билән хитай оттурисидики икки тәрәплик өткүзүп бериш келишиминиң тохтитилишини тәләп қилди.

Юқириқи бу паалийәтчиләр дуня уйғур қурултийи, хоңкоңни көзитиш тәшкилати вә кишилик һоқуқ қоғдиғучилирини мудапийә қилиш тәшкилати қатарлиқларниңму қоллиши билән явропа иттипақи рәиси, явропа комиссийониниң рәиси вә явропаниң башқа юқири дәриҗилик рәһбәрлиригә очуқ хәт йезип, бу һәқтики әндишини йәткүзди.

Мәктубта мунулар дийилди: "хитай хәлқ җумһурийити билән болған икки тәрәплик өткүзүп бериш шәртнамиси хәлқара қанунда бәлгиләнгән тәртип өлчиминиң һечқайсисиға һөрмәт қилмайдиған бир әдлийә системисини қанунлаштурупла қалмастин, улар хитай компартийәсиниң сиясий терорлуқ түзүмини чәт әлгә експорт қилишта муһим рол ойнайду".

Униңда йәнә мунулар дийилди: "явропада панаһлиниватқан сүргүндики паалийәтчиләр болуш сүпитимиз билән бу актип өткүзүп бериш шәртнамиси бизни қайғуға салмақта. Өткүзүп бериш илтимасиниң нөвәттики әдлийәлик тәкшүрүш тәртипини нәзәрдә тутқанда, улар бизниң явропа иттипақи ичидики һәрикәт әркинликимиз үчүнла әмәс, бәлки бизниң әркинлик вә пикир әркинликимизгә йошурун тәһдит елип кәлмәктә. Чүнки бейҗиң бизниң явропада қилған баянлиримиз сәвәбидин бизниң тапшуруп берилишимизни тәләп қилиши мумкин".

Мәзкур хәткә имза қойғучилар дуня уйғур қурултийи рәиси долқун әйса, хоңкоңниң сабиқ демократийәни яқилиғучи парламент әзаси натан лав, хитай сәнәткар вә паалийәтчи әй вейвей, хитайда тутқун қилинған китабпуруш гүй минхәйниң қизи ангела гүй вә тийәнәнмен оқуғучилар һәрикити рәһбәрлиридин шавҗяң қатарлиқлар бар.

Улар мәктубида явропа дөләтлири гәрчә сиясий панаһланғучиларни қайтурмайдиғанлиқиға капаләтлик қиливатқан болсиму, бирақ хитай һөкүмитиниң һазир тактикисини өзгәртип, өктичиләрни иқтисадий җинайәтләр билән қарилап қайтурувелишқа урунуватқанлиқини вә буниң хәтәрлик өрнәклириниң йеқинда шивитсийә, полша вә испанийәдә көрүлгәнликини әскәрткән.

Нөвәттә явропа иттипақиға әза 10 дөләтниң һелиһәм хитай билән өткүзүп бериш шәртнамиси бар болуп, улар белгийә, булғарийә, сипрус, франсийә, гретсийә, италийә, литва, португалийә, руминийә вә испанийә қатарлиқлар икән.

Мәзкур чақириққа аваз қошқан сиясәтчиләрдин белгийә авам палатасиниң әзаси самуил коголати сөзидә "хитай һөкүмити ишәнчлик һалда ирқий қирғинчилиқ вә инсанийәткә қарши җинайәтләр билән әйибләнгән болсиму, әмма явропадики нурғун һөкүмәтләр бейҗиң билән давамлиқ өткүзүп бериш шәртнамисини сақлап кәлмәктә. Бу келишимләрниң бикар қилиниши бейҗиңға ениқ учур йәткүзиду: қанун билән идарә қилишни тәшәббус қилидиған һәр қандақ һөкүмәт алди билән пуқраларниң асасий кишилик һоқуқиға капаләтлик қилиши керәк," дәп тәкитлигән.