Америка ярдәмчи ташқи ишла министири кристофер әшлей: “хуавей қатарлиқ ширкәтләр ноқул технологийә мәсилиси әмәс”

Мухбиримиз әркин
2019-09-13

Американиң ярдәмчи ташқи ишлар министири кристофер әшлей 11‏-сентәбир күни ташқи ишлар министирлиқида өткүзүлгән бир йиғинда, хуавей қатарлиқ хитай ширкәтлириниң мәсилисиниң ноқул технологийә мәсилиси әмәслики, бу ширкәтләрниң сиясий вә гео-сиясий хирис икәнликини билдүргән. Униң илгири сүрүшичә, хуавей қатарлиқ ширкәтләр дөләт чи вә хәлқара базарда хусусий карханидәк һәрикәт қилсиму, бирақ бу ширкәтләр һәқиқий хусусий карханилар әмәс икән. Кристофер әшлей, бу ширкәтләрниң пүтүнләй иқтисад вә содини көзләп қарар чиқармайдиғанлиқи, бу ширкәтләр бәзидә хитай дөлитиниң қолидәк яки компартийигә бағлиқ бир органдәк һәрикәт қилидиғанлиқини билдүргән.

Униң илгири сүрүшичә, хитай технологийәсидики бу “миллий чемпийонлар” уйғур аптоном районидәк җайларда хитайниң сақчи дөлитини ишқа ашуруп, бастуруш елип беришиға технологийәлик қулайлиқ яритип бәрмәктикән. У мундақ дегән: “бу технологийәниң хитайниң уйғурлар, етник қазақлар, қирғизлар вә башқа мусулман аз санлиқ милләтләрни бастурушида һалқилиқ роли болуп, бу 2017‏-йилдин бери аз дегәндә бир милйон кишиниң йиғивелиш лагерлириға қамилишини кәлтүрүп чиқарди. Бу ширкәтләр хитайниң партийә-дөлитигә ярдәмлишип, бу василарни раваҗландурди. Улар коммунистик партийә даирилири билән һәмкарлишип, бу василарни өзиниң хәлқигә синақ қилди. Шундақла чәтәл билән болған келишимләр арқилиқ бейҗиң мәзкур истибдат моделини дуня миқясида тарқитип кәлди. Експорт қилип кәлди.”

Кристофер әшлей бу сөзләрни америка кеңәш палатаси “уйғур кишилик һоқуқ сиясәт қанун лайиһиси” ни бирдәк мақуллиған күни қилған. Қанун лайиһисидә уйғур аптоном райониға техника експорт қилиш, америка ширкәтлириниң мәзкур район билән болған һәмкарлиқиға бәзи чәклимиләрни қоюш тәләп қилинған иди.