Yaponiye “Sankey shimbun” géziti tehrirat maqalisi élan qilip, xitayni Uyghurlargha qaratqan irqiy qirghinchiliqini toxtitishqa chaqirghan
2022.06.09
Yaponiyening eng chong gézitlirining biri bolghan “Sankey shimbun” (Sankei Shimbun) géziti Uyghur mesilisi toghriliq bir parche tehrirat maqalisi élan qilghan. Mezkur tehrirat maqalisigha “B d t xitaygha bardi, biraq xitayning 1 milyondin artuq Uyghurgha qiliwatqan dölet zulumini körmeske saldi” dep mawzu qoyulghan.
Yaponiyediki eng dangliq gézitning Uyghur mesilisdiki resmiy meydanini ipadilep béridighan bu muhim maqalide, b d t kishilik hoquq aliy komissari mishél bachélétning Uyghur élida élip barghan ikki künlük netijisiz we ehmiyetsiz ziyariti eyiblen'gen. Uningdin sirt yene yaponiye hökümitini Uyghur mesiliside heriketke ötüshke, xitayni bolsa Uyghurlargha qaritiwatqan irqiy qirghinchiliqini étirap qilishqa chaqirghan.
Maqalida munular déyilgen: “B d t kishilik hoquq komissari mishél bachélét xitayning nechche ming parche ashkarilinip ketken höjjetliride tilgha élin'ghan jaza lagérliridiki dehshetlik ehwallarni neq meydanda tekshürelmidi. . . Uning bu qétimliq ziyariti xelq'ara jem'iyetning ensiriginidek, Uyghur we rayondiki bashqa yerlik milletlerge qaritiliwatqan kishilik hoquq depsendichilikke a'it ré'alliqni aydinglashturush üchün emes, belki béyjingning teshwiqat qorali bolush rolini oynidi.”
Mezkur tehrirat maqaliside yéqinda ashkarilan'ghan “Shinjang saqchi höjjetliri” nimu tilgha élip, “Mishél bachélétning ziyariti tekshürüsh xaraktirliq ziyaret bolmisa, uning u yerde néme ishi bar idi, bu ziyaretning meqsiti zadi néme idi?” dep so'al qoyghan.
Maqalide ashkarilan'ghan höjjetlerdiki xitay kompartiyesi rehberlirining “Chet eldin qaytip kelgen herqandaq Uyghurni tutqun qilish, bir qanche qedem qachsila neq meydanda éـtip öltürüsh” heqqide bergen buyruqliri tilgha élin'ghan. Andin “Mana bular bu lagérlarning hergizmu térorluqqa qarshi turushni meqset qilmighanliqini körsitip béridu,” dep yézilghan.
Mezkur tehrirat maqalisining axirida yaponiye hökümitige mundaq dep xitab qilin'ghan: “Yaponiye xitaygha jaza yürgüzüshte ikkilinip qaldi, emma hazir xitayning kishilik hoquq depsendichilikige a'it munazire telep qilmaydighan pakitlar ashkarilandi. Yaponiye asiyadiki démokratik dölet bolush süpiti bilen choqum jazani kücheytip, öz aldigha musteqil tekshürüsh bashlishi kérek.”
Maqalide yene munular déyilgen: “Ashkarilan'ghan höjjetlerdiki pakitlargha asasen kishiler emdi béyjingning ‛shinjang Uyghur aptonom rayonidiki xelqler bextlik yashawatidu‚ deydighan derijidin tashqiri yalghanchiliqlargha ishenmeydu. Béyjing gunah üstige gunah ötküzüshni toxtitishi we bu rayonda irqiy qirghinchiliq yürgüziwatqanliqini étirap qilishi kérek.”
Yaponiyediki eng meshhur met'u'atning Uyghur mesilisidiki resmiy meydanini ipadilep béridighan bu maqale, chet ellerdiki Uyghurlarni xursen qildi.