Кристен лагарди: "‹йеңи йипәк йоли' қурулуши әтраптики дөләтләрни мунқәрз қилиду"

Мухбиримиз ирадә
2018-04-12

"хәлқара малийә фонди", йәни IMF ниң башлиқи киристен лагарди бүгүн дунядики һәрқайси дөләт вә районларни хитай тәрғиб қиливатқан "йеңи йипәк йоли" қурулуши һәққидә агаһландурди.

Фирансийә агентлиқиниң хәвәр қилишичә, лагарди хитайниң хәйнән өлкисидә ечиливатқан "боав асия мунбири" йиғинида хитайниң "бир бәлвағ, бир йол" қурулуши үстидә мәхсус тохталған. У сөзидә бу қурулушқа селинидиған мәбләғләрниң пүтүнләй дегүдәк дөләт игиликидики карханилар яки дөләт хәзинисидин тәминлинидиған болғачқа униң асанла башқа дөләтләрни хитай һөкүмитиниң сиясий тәсир даирисигә мунқәрз қилип қойидиғанлиқини агаһландурған.

У, "бир бәлвағ, бир йол" қурулуши әтраптики дөләтләрниң қәрзини наһайити тез сүрәттә ашуруп, қәрз билән төләм арисидики тәңпуңлуқни бузуп ташлайду, дегән.

Мәлум болушичә, бир қисим дөләтләр "бир бәлвағ, бир йол" қурулуши қармиқидики асасий қурулуш мәблиғи сәвәблик аллиқачан чоңқур қәрз патқиқиға патқан. Бу дөләтләр ташқи қәрзлирини төләш үчүн өз дөлитиниң муһим истратегийәлик әһмийәткә игә мүлүклирини бейҗиңға өткүзүп беришкә мәҗбур болмақтикән. Мәсилән, һинди окяндики кичик арал дөлити сириланка хитайға қәрзини төләш үчүн истратегийәлик орни интайин муһим болған һамбантота портиниң ишлитиш һоқуқини хитайға узун муддәтлик өткүзүп бәргән.

Киристин легарди ханим сөзидә юқириқи дөләтләрниң әһваллирини мисал қилип туруп, "бир бәлвағ, бир йол" қурулушиниң һәқсиз бир вақ тамақ әмәсликини, һәрқайси дөләтләрниң буниңға еһтиятчанлиқ билән муамилә қилип, юқириқидәк ақивәткә қелишниң алдини елиши керәкликини билдүргән. У сөзидә йәнә бундақ зор мәбләғ селинидиған қурулушларда пулни қалаймиқан ишлитиш вә чириклик қилиш көп учрайдиған болғачқа көпинчә һалларда мәғлубийәткә учраштәк ақивәтләрниму алаһидә әскәрткән.

Һалбуки, шу йиғинда пакистан баш министири шаһит хақан аббаси сөз қилип, "бир бәлвағ, бир йол" қурулуши қармиқидики "пакистан-хитай иқтисадий каридори" ни мәдһийәләп көккә көтүргән. У 50 милярд доллар мәбләғ селинидиған бу қурулушниң тез мевә беридиғанлиқини илгири сүрүш биләнла қалмай, йәнә пакистан-хитай достлуқини полатқа охшатқан вә бу икки дөләт һәмкарлиқини район бихәтәрликиниң "һүл теши" дәп атиған.