Шаһитларниң әслимисидә 1997-йилдики "5-феврал ғулҗа вәқәси" (2)

1997-Йилдики "5-феврал ғулҗа вәқәси" хитай тәшвиқатлирида "топилаң" дәп бекитилгән. Тутқун қилинған намайишчилар вә уларға четилип қолға елинғанлар, өлүм җазаси, муддәтсиз вә муддәтлик қамақ җазалириға һөкүм қилинған иди.

Хитай һөкүмәт даирилири һазирға қәдәр вәқәдә тутқун қилинғанларниң конкрет сани һәққидә ениқ мәлумат бәрмигән болсиму, һәрхил сәвәбләр билән тутулғанлар саниниң 1300 әтрапида, өлүмгә һөкүм қилғанлар саниң 200 әтрапида икәнликини ашкарилиған.

Һалбуки, чәтәлләрдики уйғур тәшкилатлири мәзкур вәқә билән тутқун қилинған вә өлтүрүлгәнләр саниниңму хитай ашкарилиған сандин көп икәнликини илгири сүрмәктә.

Нөвәттә норвегийәдә яшаватқан абдушүкүр әпәнди муһаҗирәттики "5-феврал ғулҗа вәқәси" шаһитлиридин бири. У әйни чағда ғулҗа шәһиридики мәлум һөкүмәт идарисидә ишлигән болуп, униң ейтишичә, 5-феврал вәқәсидә тутқун қилинғанлар сани 3000 дин 5000 ға қәдәр болуши мумкин икән.

Лекин, "5-феврал ғулҗа намайиши" мәзгилидә ғулҗида сақчи болуп ишлигән, нөвәттә канадада яшаватқан уйғур паалийәтчиси бәхтияр шәмшидин әпәнди тутқунларниң техиму көплүкини илгири сүрди.

У, 5-феврал вә 6-февралдин башланған бирқанчә айлиқ тутқунда ғулҗа шәһири вә наһийәләрдики түрмиләргә қамалған уйғурлар саниниң 10 миңдин ешип кәткәнликини билдүрди.

Хитайниң "5-феврал ғулҗа вәқәси" һәққидә тарқатқан ялғанлириниң пәқәт юқиридики санлиқ мәлуматлар биләнла чәкләнмәйдиғанлиқи мәлум. 

Хитай һөкүмәт даирилири "5-феврал ғулҗа вәқәси" һәққидики тәшвиқат хәвәрлиридә намайиш башламчилиридин абдухелил абдумиҗитниң чапчалдики түрмидә кесәл билән өлгәнликини елан қилған. 

Әмма, уйғур шаһитлири "5-феврал ғулҗа вәқәси" һәққә чәтәлләрдә елан қилинған әслимилиридә абдухелил абдумиҗитниң чапчал түрмисидә қийнап өлтүрүлгәнлики, униң җәситиниң аилисигә берилмәй көмүветилгәнлики илгири сүрүлмәктә.

Норвегийәдики абдушүкүр әпәнди мәзкур вәқә шаһитлиридин бири. Уму абдухелил абдумиҗитниң түрмидә қийнап өлтүрүлгәнликини билдүрди. 

Униңдин башқа абдухелилниң туғқанлиридин канададики абдурахман вә бәхтияр шәмшидин қатарлиқлар намайиш йетәкчиси абдухелилниң чапчалдики түрмидә қийнап сорақ қилиниш сәвәбидин өлгәнлики һәққидә әйни чағда өзлири билгән әһвалларни аңлатти.

Бәхтияр шәмшидин әпәнди баянида, намайиш башламчиси абдухелил абдумиҗитниң сорақ җәрянида қийнап өлтүрүлгәнлики һәққидики хәвәрниң әйни чағда ғулҗидики уйғурлар арисида кәң тарқалғанлиқини билдүрди.

Уларниң баянлиридин мәлум болушичә, абдухелил абдумиҗит сорақ җәрянидики қийнақта өлгән болуп, мәрһумниң җәсити ғулҗа шәһиридә олтурушлуқ аилисидикиләрниң нормал дәпнә қилишиға берилмәй сақчилар тәрипидин чапчалда мәхпий көмүветилгән. Һөкүмәт даирилири йәнә униң қәбрисини қоғдаш үчүн бир айдин артуқ қораллиқ сақчиларни қоюп кечә күндүз назарәт қилған.

Абдушүкүр әпәндиниң етишичә йәнә, әйни абдухелил абдумиҗитни сорақ қилишқа қатнашқан или областлиқ сақчиханиниң "турсун гундипай" намлиқ сорақчиси абдухелилниң сорақ җәрянидики батурлуқиға қайил болғанлиқини һекайә қилип йүргән икән.

Юқирида аңлиғиниңлар бәзидә "5-феврал қирғинчилиқи", бәзидә "5-феврал ғулҗа намайиши", йәнә бәзидә "5-феврал ғулҗа вәқәси" дәп атилидиған бу ечинишлиқ паҗиә һәққидики азғинә тәпсилатлардур халас.

Гәрчә, бу паҗиә йүз бәргинигә бу йил 23 йил болған болсиму, бу паҗиә һәққидики сирлар техи тәлтөкүс ечилмиғанниң үстигә, униң дәһшити бигунаһ қәлбләргә салған йошурун яриларму сәллимаза сақайған әмәс. Вәқә һәққидики йәниму көп тәпсилатлар һәр биримизниң ортақ тиришчанлиқида кәлгүсидә йоруқ көргүси.

Буни бесиш арқилиқ, пикриңизни йезиң

• Принт
• Һәмбәһр
• Әвәтиш

Барлиқ пикир - баянларни көрүш.

• Бүгүнки аңлитиш
• Илгирики аңлитишлар