Almutada 5-féwral ghulja qirghinchiliqi xatirilendi

3-Féwral küni almutaning “Aqbulaq” réstoranida 1997-yili yüz bergen “5-Féwral ghulja qirghinchiliqi” ning 28 yilliqigha béghishlan'ghan xatirilesh murasimi ötküzüldi. Murasimni dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekilliri uyushturdi.

Xatirilesh murasimigha riyasetchilik qilghan dunya Uyghur qurultiyining ezasi rehim mensurof mezkur yighilishning asasiy sewebi we meqsitini chüshendürüp ötti. U ghulja weqesini xatirileshke béghishlan'ghan pa'aliyetlerning dunyada her xil shekillerde ötküzülüp kéliwatqanliqini, shu jümlidin qazaqistanda nezir sheklide uyushturuwatqanliqini bildürdi.

Azadliq we erkinlik üchün qurban bolghan shéhitlerge atap qur'an tilawet qilin'ghandin kéyin rehim mensurof qazaqistandiki Uyghurlarning Uyghur dewasini yürgüzüshke bir munche shara'itlarning bar ikenlikini tekitlep, mundaq dédi: “Ana wetinimiz üchün uzun yillardin buyan weten dewasida méngiwatqan qérindashlirim. Her da'im mushundaq harmay-talmay öz ishimizni élip mangsaq nur üstige nur bolidu deymen. Hemmimizge melum, hazir yersharida nurghunlighan özgirishler boluwatidu. Bularni bilip tursaqmu, bizning siyasiyon qehriman aka her waqitta yüz bériwatqan siyasetlerni toghra chüshendürüwatidu.”

RFA/Oyghan

Shuningdin kéyin sözge chiqqan dunya Uyghur qurultiyining bash meslihetchisi, siyasetshunas qehriman ghojamberdi ghulja qirghinchiliqining kélip chiqish sewebliri, uning tarixiy ehmiyiti, dunya weziyiti, bolupmu amérika, rusiye we xitay memliketliri arisidiki munasiwetler, kommunist xitay hakimiyitining qirghinchiliq siyasitining bügünmu Uyghur élide dawam qiliwatqanliqi, dunya Uyghur qurultiyining kéyinki waqitlardiki pa'aliyiti heqqide tepsiliy doklat qildi.

Qehriman ghojamberdi ghulja weqesining tarixiy ehmiyitini chüshendürüp, mundaq dédi: “Birinchi, bu gheplet uyquda yatqan Uyghur millitining ghururini, sunmas iradisini namayan qildi. Uyghur millitining béshini égip yatmaydighanliqini, musteqilliq üchün küresh qilidighanliqini namayan qildi. Ikkinchi, ghulja weqeside pütkül dunyadiki, birinchi nöwette, insan hoquqi teshkilatliri we döletler qiziqishqa hem chet elge qéchip chiqqanlargha panah bérilishqa bashlandi.”

Almutida ötken ghulja weqesige béghishlan'ghan xatirilesh murasimida sözge chiqqan dunya Uyghur qurultiyi re'isining orunbasari erkin exmetof we dunya Uyghur qurultiyi meblegh fondi re'isining orunbasari tursunjan sayitof qurultay fondining bügünki ehwali, rehberlik, wekillik heqqi, Uyghur bedel heqqi mesililiri heqqide öz pikir-tekliplirini otturigha qoydi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan dunya Uyghur qurultiyining wekili, almuta wilayitining qiziltugh yézisining turghuni farmén tayipof ependi mundaq dédi: “Bügünki pa'aliyette xelqimizning béshigha chüshken éghir sinaqlar, shu jümlidin ghulja qirghinchiliqining sawaqliri yene bir qétim anglitildi. Ghulja weqesi yüz bérip, mana 28 yil ötsimu xelqimizning köz yéshi téxila qurumidi. Barin, ghulja, ürümchi weqeliri Uyghur xelqining azadliqqa, erkinlikke bolghan teshnaliqining, özlirining insaniy hoquqlirini qoghdashqa bolghan intilishining misali, xelqimizning qehrimanliqining, chidamliqning ülgisi dep hésablaymen. Bizning hazirqi wezipimiz mushu tarixlarni, mushu paji'elerni ahale arisida, bolupmu yashlirimiz arisida teshwiq qilish dep oylaymen. Sözge chiqqan tonulghan siyasetshunas, tarixchi qehriman aka ghojamberdi we bashqimu sepdashlirimiz bügünki xelq'ara weziyet, dunya Uyghur qurultiyining qiliwatqan ishliri hem kélechektiki wezipiliri, qazaqistandiki Uyghurlarning aldida turghan wezipiler heqqide orunluq tekliplerni berdi. Men pütkül Uyghur xelqige bext-teley tileymen.”

Ghulja weqesige béghishlan'ghan xatire murasimida sözge chiqqan dunya Uyghur qurultiyining bashqimu wekilliri we méhmanlar qazaqistandiki Uyghurlarning ehwali, Uyghur ammiwi teshkilatlirining pa'aliyiti, birlik, ittipaqliq heqqide öz pikirlirini bayan qildi.

Ziyaritimizni qobul qilghan dunya Uyghur qurultiyining almuta wilayitining Uyghur nahiyesidiki wekili seydalim amutof ependi qehriman ghojamberdining ghulja weqesi, dunya weziyiti, dunya Uyghur qurultiyining pa'aliyiti heqqide heqqaniy we tesirlik melumat bergenlikini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Hazirqi weziyettimu kommunist shi jinpingning Uyghurlargha, yeni sherqiy türkistanliq bashqimu musulman milletlirige qiliwatqan tajawuzchiliqi heddidin éship kétiwatqanliqini nahayiti chongqur chüshenduq. Nahayiti éghir ehwalda qéliwatqan xelqimizge qelbimiz échishidu. Amal yoq, qolimizdin kélidighan ishnila qilalaymizken. Men wetinimizning sirtidiki Uyghurlarning birlishishini ümid qilimen. Balilirimizni sewiyelik qilip oqutushqa bel baghlisaq nahayiti yaxshi bolidu. Bölünüp ketken teshkilatlarning hemmisini bir yerge yighip, birlikte bolushigha heriket qilishni arzu qilimen. Biz, qazaqistandiki Uyghurlar wetinimizning azadliqini nahayiti xalaymiz. Wetinimiz azad bolghuche biz bu yaqta tilimizni, dinimizni, örp-adetlirimizni, kimlikimizni saqlap qélish üchün heriketni héch qachan toxtatmaymiz”.

Igilishimizche, muhajirette yashawatqan Uyghurlar bilen bir qatarda qazaqistandiki Uyghurlarmu her yili Uyghur élide yüz bergen türlük weqelerni xatirilep, özlirining hésdashliqini bildürüp kelmekte. Ular shuningdek dunya Uyghur qurultiyini meniwi hem maddiy qollap quwwetlimekte.