Yaponiyede “5-Féwral ghulja qirghinchiliqi” ni xatirilep naraziliq namayishi ötküzüldi

2-Féwral, yeni yekshenbe küni yaponiye Uyghur jem'iyitining uyushturushi bilen 1997-yilidiki “5-Féwral ghulja qirghinchiliqi” ning 28 yilliqini xatirilep naraziliq namayishi ötküzülgen.

2-Féwralda tokyoning eng awat rayoni bolghan shinjuku rayonida Uyghurlar bilen Uyghurlarni qollighuchi yaponlarning qatnishishi bilen élip bérilghan bu namayishning tesiri ilgiriki yillardikige qarighanda alahide zor bolghan.

Shu küni shinjuku rayonidiki minglighan yaponlar we sayahetchi chet ellikler xitaygha qarshi bu namayishni neq meydanda körgen, teshwiqat waraqlirini alghan, namayishchilarni süretke tartqan we widiyogha alghan.

Bu pa'aliyetni uyushturghan yaponiye Uyghur jem'iyitining idare hey'et ezasi sawutjan memet ependi téléfon ziyaritimizni qobul qildi. U, namayishchilarning soghuq hawagha qarimastin jarangliq awaz bilen xitaygha qarshi sho'arlarni towlap kishilerning zor diqqitini tartqanliqini bayan qildi u, mundaq dédi: “Namayishta jarangliq awazda ‛xitay hökümiti ghulja qirghinchiliqining mes'uliyitini zimmengge al‚, ‛biz ghulja qirghinchiliqini menggü untup qalmaymiz‚, ‛xitay hökümiti Uyghur qirghinchiliqini toxtat‚, ‛xitay mejburiy emgekni toxtat‚, ‛shinjang emes sherqiy türkistan‚ we ‛Uyghurlargha erkinlik‚ dégendek sho'arlar towlandi. Bulardin sirt ‛tayland hökümiti Uyghurlarni xitaygha qayturup berme‚, ‛Uyghur musapirlargha erkinlik‚ dégendek sho'arlarmu towlandi.”

Namayish tokyoning eng awat tijaret we sayahet merkizide ötküzülgen bolghachqa nurghun kishilerning diqqitini tartqan. Sawutjan memet ependi bu toghriliq melumat berdi. U, mundaq dédi: “Bu namayishni körgen nurghun sayahetchi derhal téléfonlirini chiqirip süretke we widiyogha tartishti. Shinjuku békitining aldigha kelginimizde köp sanda sayahetchi körduq. Bularning köpinchisi xitay sayahetchiler iken. Ular bizning namayishimizni körüp heyran qalghan halda süretke tartishti. Yaponiye dölet téléwiziyesi ‛NHK‚ muxbirliri namayish toghrisida bizni ziyaret qildi.”

Igilishimizche ghulja qirghinchiliqi yüz bergili 28 yil bolghan bolsimu, bu 28 yil jeryanida xitay qoralliq saqchi küchliri teripidin étip öltürülgen, tonglitip öltürülgen, itqa talitip öltürülgen we yaki uningdin kéyinki qara-qoyuq tutqun qilinip ghayib qiliwétilgen kishilerning soriqi we jawabkarliqi sürüshte qilinmighan. Xitay hökümiti mundaq jazalashlarning bolghanliqinimu étirap qilmighan.

Yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi exmet létip ependi neq meydanda turup ziyaritimizni qobul qilip, yillarning ötüshi bilen xitayning 5-féwral ghulja qirghinchiliqini untuldurushqa tirishiwatqanliqini, xitaydin buning hésabini sorash we untuldurmasliq üchün bu naraziliq namayishi uyushturghanliqini tekitlep mundaq dédi: “Waqitning uzirishi we yillarning ötüshige egiship meyli xelq'ara jem'iyetning bolsun, meyli Uyghurlirimizning bolsun ghulja qirghinchiliqigha bolghan diqqet-neziri we uning jinayi jawabkarliqini sürüshte qilish qizghinliqi hem naraziliq bildürüsh qizghinliqi suslap kétiwatqan bir ré'alliq mewjut. Bu del xitay arzu qilidighan bir ehwal. Yene biri xitay pütün dunyaning ghulja qirghinchiliqini untup kétishini arzu qilidu. Shunga biz ghulja qirghinchiliqini dunya jama'etchilikining semige sélish, nöwette xitay élip bériwatqan Uyghur irqiy qirghinchiliqini we taylandtiki Uyghurlarning xitaygha qayturulush xewpini otturigha qoyush üchün bu namayishni qilduq.”

5-Féwral ghulja qirghinchiliqi uzun yillardin buyan dunya Uyghur qurultiyining chaqiriqi boyiche dunyaning her qaysi jaylirida her xil shekilde xatirilenmekte.