Fransiyede “5-Iyul ürümchi qirghinchiliqi” ni xatirilesh namayishi ötküzüldi

Bügün, yeni 5-iyul küni firansiye Uyghur birlikining teshkillishi bilen parizhning riyal meydanida “5-Iyul ürümchi qirghinchiliqi” ning 13 yilliqini xatirlesh we shéhitlarni eslesh namayishi ötküzüldi.

Namayishqa parizhdiki Uyghur jama'iti, parizh sheherlik hökümet wekilliri, yawropa Uyghur institutining xadimliri, shundaqla mongghul, tibet pa'aliyetchilirimu qatnashti.

Namayishqa qatnashqan pa'aliyetchiler firansiye xelqige xitayning Uyghur élidiki qirghinchiliq siyasetlirini tepsiliy chüshendürdi. Yawropa Uyghur institutining mudiri dilnur reyhan xanim söz qilip, xitayning Uyghurlargha qaratqan mejburiy emgek siyasitige chétishliq xelq'araliq shirketlerni bayqut qilishning Uyghur qirghinchiliqigha qarshi küreshte intayin muhim ikenlikini tekitlidi.

Fransiye Uyghur birlikining hey'et ezasi adiljan qasim ziyaritimizni qubul qildi. U firansiye parlaméntning “Uyghur irqiy qirghinchiliqi” ni resmiy itrap qilghan bolsimu, emma firansiye hökümiti we firansiye parlaméntining téxiche emeliy bir heriket qollanmighanliqini, shunga özlirining mezkur pa'aliyet arqiliq firansiye hökümitidin xitaygha qarshi emeliy heriket qollinishini telep qilmaqchi ikenlikini éytti.

RFA/Azigh

Bügünki “5-Iyul ürümchi qirghinchiliqi” ni xatirilesh namayishigha qatnashqan, eyni waqittiki “Tiyen'enmén oqughuchilar herikiti” ning aktip ezaliridin bolghan mongghul pa'aliyetchi long ming ziyaritimizni qubul qildi. U, Uyghurlarning musteqilliq kürishide mongghul, tibet we Uyghur xelqlirining her waqit mürini-mürige tirep küresh qilidighanliqini tekitlep, mundaq dédi: “Biz mongghul we Uyghurlar tarixta, bolupmu buningdin 800 yil ilgirila herbiy, iqtisadiy we medeniyet jehetlerde bir-birimiz bilen zich baghlan'ghan bir a'ile kishiler iduq. Men Uyghur mesilisining xelq'aralashqanliqigha intayin xushalmen. Buningliq bilen biz birlikte xitay kompartiyisige qarshi küresh qilish pursitige érishtuq. Bir millet musteqil bolghandila andin özige purset yaritalaydu. Men Uyghurlarning, jenubiy mongghuliyening we tibetning musteqil bolushini ümid qilimen. Biz xitay kompartiyesining xitayda menggü hakimiyet béshida turushini xalimaymiz, biz xitayning menggü mewjut bolushini xalimaymiz. U bir mustebit dölet. Biz herqaysimizning öz erkinlikimizge we hörlikimizge ige bolushini ümid qilimiz. Silerge chin dilimizdin bext tileymen!”

Xitay hökümiti 2016-yilining axiriliridin bashlap Uyghur élida yighiwélish lagérlirini kölemleshtürüp, Uyghur we bashqa musulman xelqlerge sistémiliq irqiy qirghinchiliq siyasiti yürgüzüp kelmekte. Bu paji'e Uyghur éli we uning sirtidiki milyonlighan Uyghur a'ililirining parchilinishgha sewep bolmaqta. Fransiyede yashawatqan, “5-Iyul ürümchi qirghinchiliqi” da nurghun dostliridin ayrilip qalghan bextiyar tursun ependi ziyaritimizni qubul qélip, bügünki namayish heqqidiki tesiratlirini biz bilen ortaqlashti.

Buningdin 13 yil ilgiriki bügünki künde, yeni 2009-yili 5-iyul küni, xitay hökümitining “Shawgu'en qirghinchiliqi” ning jawabkarlirigha qarita héchqandaq qanuniy tekshürüsh élip barmighanliqi seweblik, ürümchi shehiride Uyghur yashlirining keng kölemlik naraziliq namayishi partilighan édi. Namayishqa qatnashqan Uyghur oqughuchilar we Uyghur yashlar xitay hökümiti teripidin qanliq basturulghan bolup, bu qanliq weqe muhajirettiki Uyghurlar teripidin “Ürümchi qirghinchiliqi” dégen nam bilen her yili xatirilep kélinmekte.