Abdurahman toxti: “Méning a'ilem 7 yildin buyan irqiy qirghinchiliqning ziyankeshlikige uchrimaqta”

Muxbirimiz gülchéhre
2023.02.06
Abdurahman-Tohti-Abduraxman-Tohti-peride-yasin.jpg A'ilisining échinishliq sergüzeshtlirini xelq'araliq taratqularda anglitip kéliwatqan Uyghur yash abdurahman toxti dewasini toxtatmidi. 2023-Yili yanwar, parizh, firansiye.
Photo: RFA

Abdurahman toxtining yurti eslide aqsu sheher beshtügmen yéza yéngi'östeng kentide bolup, uning a'ilisining échinishliq hékayisi buningdin tot yil ilgiri xelq'araliq taratqularda anglitilip, zor diqqet qozghighan idi.

Abdurahman toxtining éytishiche, uning ayali peride yasin, 6 yashliq chong qizi tayibe, 2 yashliq oghli abdul'eziz we bowaq qizi nadireni élip, 2016-yili 8-ayda türkiyedin aqsugha qaytqan iken. Shuningdin buyan abdurahmanning yurtigha qaytan bala-chaqiliri bilen bolghan alaqisi üzülüp qalghan. Aridin ikki yil ötkendin kéyin, yeni 2017-yili 11-ayda abdurahman ayalining 10 yilliq qamaqqa késiwétilgenlidin xewer tapqan. U yene yurtidiki ata-anisi hemde qérindashliriningmu 2017-yili lagérgha élip kétilgenlikini anglighan. Téximu échinishliq yézi shuki, u yurtida qaranchuqsiz qalghan balilirining qeyerge élip kétilgenliki, kimlerning qolida terbiyeliniwatqanliqidin xewr alalmay, tolimu azablinip kelgen iken.

Abdurahman, 2019-yilining bashlirigha kelgende bir xitayning “Dawyü” dégen ijtima'iy taratqusidin Uyghur balilirigha xitayche ménge yuyush élip bériliwatqan bir widéyo körünüshige diqqet qilidu. U bu widéyodin körmigili 2 yildin ashqan oghli abdul'ezizni tonuwalidu. Bu waqitta uning oghli aliqachan 4 yashqa kirip bolghan idi. 15 Sékuntluq bu widéyoda abdurahmanning oghli abdu'ezizning bir xitay oqutquchining so'allirigha xitayche jawab qayturuwatqan körünüshi körsitilgen bolup, qeyerde tartilghanliqi éniqsiz bolghan bu wédiyo uning yürek baghrini lexte-lexte qiliwétidu. Abdurahman shu balisini körüp yüriki lexte bolghan abdurahman shu waqitta radiyomizning ziyaritini qobul qilip, a'ilisining bu échinishliq hékayisini dunyagha anglatqan, shundaqla chong axbaratlarda guwahliq bergen idi.

A'ilisining échinishliq sergüzeshtlirini xelq'araliq taratqularda anglitip kéliwatqan Uyghur yash abdurahman toxti yawropa Uyghur institutining mudiri dilnur reyhan bilen namayishta. 2023-Yili yanwar, parizh, firansiye.
A'ilisining échinishliq sergüzeshtlirini xelq'araliq taratqularda anglitip kéliwatqan Uyghur yash abdurahman toxti yawropa Uyghur institutining mudiri dilnur reyhan bilen namayishta. 2023-Yili yanwar, parizh, firansiye.

Bu yil-31yanwar küni abdurahman özining féysbuk bétide yurtidiki ata-anisi we 4 qérindishining 15 yildin késiwétilgenlikini bayan qilghan.

Biz bu munasiwet bilen 1-féwral küni abduraxman toxtini ikkinchi qétim ziyaret qilduq. Yéqinda türkiyedin fransiyege kélip panahlan'ghanliqini bildürgen abduraxman, özining 7 yildin buyan aqsudiki a'ilisi bilen bolghan alaqisining pütünley üzöülgenlikini, yéqinda aqsudiki ata-anisi we qérndashlirining 15 yildin késilip, pütün a'ilisining xaniweyran qilin'ghanliqidin xewer tapqanliqini bildürdi.

Abdurahmanning xitayche “Dowyin” (tik-tok) arqiliq ige bolghan uchurigha qarighanda, uning dadisi toxti emet 69 yash, anisi aynurxan qasim 59 yash bolup, her ikkisi 15 yildin késiwétilgen iken.

Abdurahman a'ilisidiki besh balining otturanchisi bolup, uning chong akisi emetjan toxti 38 yash, kichik akisi memetjan toxti 36 yash, chong singlisi aygül toxti 30 yash, kichik singlisi arzugül toxti 27 yash iken. Ularning hemmisi 15 yildin késiwétiylgen. Abdurahman, ularning tutulushi we késilishige belkim ularning ilgiri türkiyege kélip özini yoqlap ketkenlikining bahane-seweb qilin'ghan bolushi mmmkinlikini bildürdi. Gerche u pütün a'ilisidikilerning késiwétilgenlidin xewer tapqan bolsimu, emma ulargha qachan sot échilghanliqi, jaza mudditini qeyerde ötewatqanliqini bilmeydiken.

Radiyomiz abdurahman teminligen bu uchurlarni yenimu ilgiriligen halda delilleshke we tepsilatni igileshke tirishchanliq körsetmekte.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.