Xelq'araliq adwokatlar jem'iyiti yighinida Uyghur rayonidiki irqiy qirghinchiliqni qandaq toxtitish mesilisimu muhakime qilin'ghan

Xelq'ara adwokatlar jem'iyitining yilliq yighini 30-öktebirdin 4-noyabirghiche amérikaning florida shtatidiki mey'ami shehiride ötküzülüwatqan bolup, deslepki ikki kündiki söhbet yighinida Uyghurlarning béshigha kelgen irqiy qirghinchiliq paji'esi otturigha qoyulghan we uni xelq'araliq sot we qanun wasitiliri bilen toxtitishning usulliri muhakime qilin'ghan.

Uyghur herikiti teshkilatining bashliqi roshen abbas xanim bu yighin'gha qatnashqan. Uning bildürüshiche, ikki basquchluq söhbetning birinchi qismida Uyghurlar duch kelgen irqiy qirghinchiliq we mejburiy emgek mesilisining anglitilghan؛ ikkinchi qismida xitayning bu sistémiliq jinayitini dölet diplomatiyesi we xelq'ara qanun arqiliq toxtitishning usulliri muzakire qilin'ghan. Roshen abbas xanimning éytishiche, ikkinchi qisimdiki söhbette yene birleshken döletler teshkilatining irqiy qirghinchiliq jinayitini tekshürüsh we bahalashtiki ehmiyiti nuqtiliq muhakime qilin'ghan.

31-Öktebir küni xelq'ara adwokatlar jem'iyiti kishilik hoquq instituti uyushturghan “Kishilik hoquqqa qilin'ghan xelq'araliq hujum” namliq söhbet yighinida roshen abbas xanim söz qilghan.

U sözide xitayning ajiz ayallar we balilarni asasliq nishan'gha alghan sistémiliq irqiy qirghinchiliq zulumini etrapliq anglatqan we bu zulumning qurbanliridin biri bolghan hedisi gülshen abbasning ta hazirghiche mehkumluq azabi chékiwatqanliqini tilgha alghan. Xitayning bügün'giche bu zulumni dawamlashturup kélelishidiki muhim sewebning xitayning Uyghurlarning qan-terini sümürüp tapqan puli bilen xelq'ara jem'iyetni sétiwélip, Uyghurlar üstidin yürgüzgen qebih jinayitini yoshurup kelgenliki we özlirige paydiliq pikir toplighanliqini otturigha qoyghan.

Roshen abbas xanimning bildürüshiche, bu yighin'gha amérikaning meshhur prézidénti bolghan jon kénnidining inisi robért kénnidining qizi, adwokat we kishilik hoquq pa'aliyetchisi kérri kénnidi (Kerry Kennedy) qatniship, anilar we balilarning hoquqi toghrisida söz qilghan. Roshen abbas xanim uningdin “Bügünki künde Uyghur ayalliri eng wehshiyane irqiy qirghinchiliqning qurbani boluwatidu, sen öz sehnengde shu Uyghur ayalliri we balilarning heq-hoquqi üchün sözleshni xalamsen?” so'al sorap, yighin qatnashquchilirining diqqitini xitayning zulumigha uchrawatqan Uyghur aniliri we balilirining üstige qaratqan. Kérriy kénnidi buning üchün tirishidighanliqini bildürgen we roshen abbas xanim bilen ayrim körüshüp, irqiy qirghinchiliq jinayitige munasiwetlik konkrét uchurlarni teminleshni telep qilghan. Kérriy kénnidi yene roshen abbas xanimning bu yighin heqqide yollighan tiwétini hembehirlep, xitayning irqiy qirghinchiliq zulumi astidiki Uyghur ayalliri we balilirining awazi bolush iradisini ipadiligen.

Bu yighinda en'gliyelik jinayi ishlar adwokati, kishilik hoquq qanuni mutexessisi hélina kénnidi (Helena Kennedy) Uyghurlar duch kelgen irqiy qirghinchiliq mesilisini tilgha élip mundaq dégen: “Démek, u yerde irqiy qirghinchiliq yüz bériwatidu. Dunyada köpligen insanlar uni irqiy qirghinchiliq dep qaraydu. Elwette, mishél bachilét u yerni heqiqiy bérip körmidi. Shundaqtimu u, u yerde insaniyetke qarshi jinayet yüz bériwatqan bolushi mumkin, dégen gepni qildi. Biz mushundaq ehwalda heq-adaletni qandaq qoghdaymiz dégen mesile üstide oylinishimiz kérek”.

Bu yighinda yene pakistanliq adwokat nig'hat dad (Nighat Dad) Uyghurlar mesiliside musulman ellirining sükütte turuwalghanliqini tenqidlep mundaq dégen: “Biz öz dölitimizni musulman döliti dep pexirlinip kétimiz. Emma ilgiri bir muxbir pakistanning sabiq bash ministiri imranxandin, ‛sen da'im gherb ellirige islam wehimisi heqqide sözleysen, lékin némishqa xitaydiki Uyghurlarning béshigha kelgen ishlar heqqide gep qilmaysen?‚ dep so'al qoyghanda, imranxan rehimsizlerche: ‛men keshmir mesilisige bekrek köngül bölimen‚ dep jawab bergen. Échinarliqi shuki, biz musulman döletliri gi'o-siyasiy éhtiyajni dep urush qilishni tallaymiz. Biz islam döletliri jinayetke süküt qilish arqiliq uninggha shérik bolduq, men buningdin nomus qilimen”.

Munasiwetlik uchurlargha qarighanda, xelq'ara adwokatlar jem'iyiti 1947-yil qurulghan bolup, bash shtabi londonda iken. Hazirgha qeder 80 ming adwokat bu jem'iyetke eza bolghan. Mezkur jem'iyetning yilliq yighini dunyaning her qaysi jayliridin kelgen qanun mutexessisliri we adwokatlarning öz ara tonushush, bilim we pikir almashturush söhbet yighini bolup, xelq'ara qanunning tereqqiyatini ilgiri sürüsh, uning jem'iyet we soda-tijarettiki rolini kücheytishni meqset qilidiken.