Америка пул-муамилә аппаратлири хитайниң һәрбий тәрәққияти вә уйғур ирқий қирғинчилиқини қоллаватқан ширкәтләргә милярдларчә доллар мәбләғ салған

Вашингтондин мухбиримиз ирадә тәйярлиди
2024.04.20
Mike-Gallagher-Raja-Krishnamoorthi-AP Америка-хитай истратегийәлик риқабити алаһидә комитети рәислири майк галигер (оттурида) вә раҗа кришнаморти (оңда) вашингтондики парламент бинасида беләт ташлаватқан көрүнүш. 2023-Йили 28-феврал, вашингтон
AP

Америка-хитай истратегийәлик риқабити алаһидә комитети рәислири майк галигер вә раҗа кришнаморти 19-апрел күни, американиң әң чоң пул-муамилә ширкити болған MSCI вә хәлқаралиқ мәбләғ селиш ширкити болған қараташ (BlackRock) ширкәтлириниң санлиқ мәлуматлири үстидин елип берилған тәкшүрүш нәтиҗисини елан қилған.

Тәкшүрүш нәтиҗисидә, америка вол-стрет кочисидики мәбләғ ширкәтлириниң америка һөкүмити тәрипидин хитайниң һәрбий тәрәққиятини қоллиғанлиқи вә һәмдә хитай һөкүмитиниң уйғурларға қаратқан ирқий қирғинчилиқи вә мәҗбурий әмгикигә шерик болғанлиқидәк сәвәбләр билән қара тизимликкә киргүзүлгән 63 хитай ширкитигә 6 милярд 500 милйон доллардин артуқ мәбләғ салғанлиқи мәлум болған.

Булар ичидә, пәқәт MSCI ширкитиниң өзила бу орунларға 3 милярд 700 милйон доллар мәбләғ салған болса, BlackRock ниң мәблиғи кәм дегәндә 1 милярд 900 милйон доллар икән.

Доклатта, “америкалиқ мәбләғ салғучилар мәбләғ салған бу ширкәтләр хитай армийәси үчүн илғар күрәшчи айропилан вә ядро қораллирини ясап чиққан, уйғур хәлқигә қарши елип бериливатқан ирқий қирғинчилиқни иҗра қилиш үчүн қоллинилидиған техникиларни барлиққа кәлтүргән ширкәтләрдур” дәп тәкитләнгән.

Америка-хитай истратегийәлик риқабити алаһидә комитетиниң рәислириниң бири, авам палата әзаси раҗа кришнаморти радийомиз уйғур бөлүми дериктори алим сейитофниң мәхсус зияритини қобул қилғанда, мәзкур доклатта оттуриға қоюлған әмәлийәтниң өзини әпсусландурғанлиқини ейтқан. У мундақ дегән:

 “америка мәбләғ селиш вә башқуруш ширкәтлириниң американиң мәнпәәтигә қарши һәрикәт қилидиған хитай ширкәтлиригә мәбләғ селиш көлиминиң бунчә чоңлуқи бизни әпсусландурди. ”

Раҗа киришнаморти әпәндиниң көрситишичә, америка вол-стрет кочисидики қисмән ширкәтләр комитетниң бу һәқтики тәвсийәлиридин кейин хитайға мәбләғ селишни тохтатқан болсиму, әмма йәнә нурғун ширкәтләр мәбләғ селишни давамлаштурған. Бундақ болушидики сәвәб униң қанун бойичә чәкләнмигән болуши, икән. У мундақ дегән:

 “ширкәтләрдин буни сориған вақтимизда, уларниң бизгә беридиған биринчи җаваби, биз қанунлуқ сода қиливатимиз, дейиш болди. Иккинчидин, улар биз арзуға қарап туруп мәбләғ салмаймиз, дәйду. Мәнчә, бу җаваблардин биз юқиридикидәк хитай ширкәтлиригә мәбләғ селишниң алдини елиш үчүн америкада рәсмий қанун түзүп чиқишимиз лазимлиқини көрүвалалаймиз. ”

Доклаттин мәлум болушичә, мәбләғ селинған 63 хитай ширкити ичидә, америка тәрипидин уйғурларниң ген учурини йиғиш, мәҗбурий әмгәккә селиш, назарәт камераси ясаш арқилиқ уйғур ирқий қирғинчилиқини қоллаш қатарлиқ җинайәтләр билән әйиблинип қара тизимликкә елинған BGI гуруһи, шинҗаң җуңтәй химийәлик һәссидарлиқ чәклик ширкити, чихо 360 бихәтәрлик техникиси ширкити, дако йеңи енергийә ширкити қармиқидики шинҗаң дако йеңи енергийә ширкити, җеҗяң дахуа техника чәклик ширкити, җоңшиң телиграф ширкити қатарлиқларму бар икән.

Америка-хитай риқабити алаһидә комитетиниң тәкитлишичә, MSCI ширкитиниң мәсилиси бар хитай ширкәтлирини мәбләғ көрсәткүчигә киргүзүши бу ширкәтләрни йоллуқ көрситип, уларға мәбләғ селиш салаһийитигә игә қилидикән. Андин, BlackRock қатарлиқ мүлүк башқурғучи ширкәтләр мәбләғ салғучиларға бу хитай ширкәтлириниң хәтәрлик һәрикәтлирини ашкарилимиған асаста мәбләғ салидикән.

Юқириқи комитет доклатида, американиң бу ширкәтләргә мәбләғ селишиниң алдини елиш үчүн һазир бар болған мәвҗут бәлгилимиләрниң йетәрлик әмәсликини, америка дөләт мәҗлисиниң чоқум қанун чиқириш һәрикити арқилиқ хитай армийәси, һалқилиқ техника саһәлири, уйғур мәҗбурий әмгики вә ирқий қирғинчилиқ билән мунасивәтлик орунларға мәбләғ селишни чәклиши лазимлиқини билдүргән.

Авам палата әзаси раҗа киришнамортиму радийомизға қилған сөзидә бу нуқтини тәкитлигән. У мундақ дегән:

 “америка байдин һөкүмити бир қанчә мәмурий буйруқ арқилиқ америкалиқ мәбләғ салғучиларни хитайниң сүний әқил, квантум вә өзәк техникиси саһәлиригә мәбләғ селиштин чәклигән. Бу яхши башлиниш. Әмма биз буни қанунға айландурушимиз керәк. Шундила биз уни техиму күчлүк, техиму ениқ вә узун муддәтлик қилалаймиз. Бу чәклимә йәнә актип мәбләғ вә пассип қатарлиқларниң һәммисини өз ичигә алған болуши керәк. ”

Америка-хитай риқабити алаһидә комитети доклати ахирида “америка дөләт мәҗлисини мәхсус қанун чиқириш арқилиқ америка һөкүмити тәрипидин қара тизимликкә елинған ширкәтләр җүмлидин, баш вә тармақ ширкәтләр вә пай контрол ширкәтлиригә мәбләғ селишни чәкләш; америка ширкәтлиридин хитайға тәвә ширкәтләр һәққидики хәтәр амиллирини ашкарилашни тәләп қилиш; америка пул-муамилә системисини хитай базиридики ениқсизлиққа тақабил туралайдиған қилишни күчкә игә қилиш” ни тәләп қилған.

Комитет доклатиниң ахирида “әгәр ундақ болмайдикән, милярдлиған америкалиқларниң һаяти бойичә йиғқан пуллири хитай хәлқ җумһурийитиниң һәрбий тәрәққиятини вә уйғур қирғинчилиқини өз ичигә алған кишилик һоқуқ дәпсәндичиликини давамлиқ мәбләғ билән тәминләйду” дәп агаһландурған.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.