Amérika siyasiyonliri: “Qelbimiz herqachan Uyghurlar bilen bille! ”

Awam palatasining sabiq re'isi nensi pélosi (Nancy Pelosi) sözlewatidu. 2024-Yili 4-dékabir, washin'gton

Uyghur akadémiyesining bir qolluq sahibxanliqi,  amérika Uyghur birleshmisi, Uyghur herikiti, Uyghur tetqiqat merkizi we dunya Uyghur qurultiyi (d u q) ning qatnishishida uyushturulghan “Uyghur sen'et körgezmisi” témisidiki muhakime yighinining 4-dékabirdiki pa'aliyiti ikki qisimgha ayrilghan bolup, chüshtin kéyinki bölek dirksén (Dirksen) kéngesh palata zaligha orunlashturulghan idi. Zalni chöridep tizilghan may boyaq resimler qazaqistanliq ressam exmetjan exet, memetjan jüme we gülnaz tursunning bu qétimqi körgezme üchün élip kelgen bir qisim wekillik eserliri bolup, Uyghur jem'iyitining oxshimighan rohiyet dunyasini özgiche shekilde namayan qilmaqta idi.

Campaign For Uyghurs

Ikki sa'etche dawam qilghan körgezmide her sahedin kelgen kishiler bu resimlerdin özige yarisha zoq élish bilen birge ressamlardin bu eserler heqqide oxshimighan so'allarni sorashti. Yighinning muhakime basquchi bashlan'ghandin kéyin amérika siyasiy sahesidiki zatlarning körgezme zaligha kirip kélishi bilen zalda yéngidin hayajanliq bir keypiyat shekillendi.

RFA/Gulhumar

Yighin riyasetchisi sabrina xanim aldi bilen Uyghur akadémiyesining re'isi, tébbiy penler doktori rishat abbasni échilish nutqi sözleshke teklip qildi. Rishat abbas sözide zalgha tizilghan resimlerning mahiyette Uyghurlardiki medeniyet mirasi bolushtin bashqa yene Uyghurlarning qarshiliq rohining simwoli ikenlikini eskertti. Shundaqla bu qétimqi körgezmige qedem teshrip qilghan amérika siyasiyonlirining yillardin buyan adaletni himaye qilish rohigha teshekkür éytti.

RFA/Shehrizad

Uyghur qirghinchiliqi heqqide amérika hökümiti 2021-yili yanwarda resmiy qarar alghandin buyan amérika siyasiy sahesidiki jumhuriyetchiler we démokratchilar birdek bu qararni étirap qilip kelgen hemde bu mesilide ikki partiyening héchqandaq pikir ixtilapi mewjut emeslikini köp qétim tekitligen. Bu qétimqi körgezmige kelgen kishilerdin “Amérika-xitay istratégiyelik riqabet pewqul'adde komitéti” ning re'isi, kéngesh palata ezasi jon mulinar (John Moolenaar) mu öz sözide bu nuqtini alahide eskertti. U özi re'islik qiliwatqan komitétning xitay kompartiyesi bir esirlik uzaq musapide namayan qilghan rezillik we qebihlikke qarshi turush üchün qurulghanliqini, xitay kompartiyesining bu yosundiki wehshiylikining eng yarqin misali hazir Uyghurlarning qirghin qilinishida eks étiwatqanliqini, xitay kompartiyesining qandaqliqini hazir hemmila kishi nahayiti roshen körüp yetkenlikini tekitlep “Xitayning bu yosundiki qebih qilmishlirini ularning iqtisadiy we herbiy ighwagerchilikidin ayrip qarashqa bolmaydu. Xitay hazir Uyghurlarni mejburiy emgekke sélish bedilige ishlepchiqirilghan tawarlarni bizge sétip, bizni bu jinayetlerge shérik qilip qoyuwatidu” dédi.

Uning qarishiche, “Yehudiylar zor qirghinchiliqi” insaniyet tarixidiki eng chong jinayetlerdin biri. Nöwette Uyghurlarning qirghin qilinishi bolsa del mushuninggha oxshap kétidighan xaraktér almaqta. Shundaq bolghanliqi üchün Uyghur qirghinchiliqida hayatidin ayrilghanlar oxshashla untulmaydu. Ene shu sewebtin u we u rehberlik qiliwatqan komitét Uyghurlardin qirghin qilin'ghan kishilerning hémayigerlikini qilishni bir künmu toxtatmaydu. Bu qirghinchiliqqa shérik bolghan shirketlerning qeyerde bolushidin qet'iynezer ulargha buning bedilini tölitidu. Buning üchün ular yéngi nöwetlik hökümet bilen bu mesilide dawamliq hemkarliship ish köridu.

RFA/Shehrizad

Mezkur komitétning hey'et ezaliridin awam palata ezasi raja kirishnamorsiy (Raja Krishnamoorthi) ikki partiyening Uyghurlar mesilisidiki ortaq meydanida eks étiwatqan yéngiche ittipaqliqni alahide tekitlidi. Uning bayan qilishiche, “Xitay kompartiyesining bash eqildari” dep qariliwatqan wang xuning “Amérika dölitini ichki qisimda parchiliwétish arqiliq halak qilish” nezeriyesini otturigha qoyghan hemde ijra qilishqa kirishken. Halbuki nöwettiki amérika siyasiy sahesi ularning kütkinidek parchilinish ornigha téximu ittipaqliship, xitay kompartiyesidin ibaret bu düshmen küchke qarshi birlishishke yüzlen'gen. Uyghur qirghinchiliqi bolsa buning emelge éshishida muhim wasitilerdin biri bolghan. Yéqinda wolkiswagén shirkitining ürümchidin chékinip chiqishi, üch Uyghurning xitaydiki iskenjidin xalas bolup amérika tewesige yétip kélishi emeliyette gülshen abbasqa oxshash lagérlargha mehkum qiliwétilgen minglighan Uyghur ziyaliylirining, shuningdek milyonlarche Uyghurning hörlüki yolida élin'ghan tirishchanliqning kichikkine netijisi. Gerche bu musape téxi nahayiti uzun bolsimu taki mushu mehkum insanlar pütünley erkinlikke chiqmighuche raja kirishnamorsigha oxshighan siyasiyonlar bu hémayigerliktin hergizmu toxtap qalmaydu.

Amérika siyasiy sehniside yillardin buyan Uyghurlar mesiliside aktip awaz chiqirip kéliwatqan wekillik kishilerning biri awam palatasining sabiq re'isi nensi pélosi (Nancy Pelosi) xanim hésablinidu. U özige bérilgen söz nöwitide hayajan ichide nöwettiki amérika siyasiy saheside Uyghurlar mesilisidiki ortaq qarashning alliqachan muqimliship qalghanliqini tilgha aldi. Uning éytishiche, 2019-yili sabiq pirézidént donald tramp “20 Dölet bashliqliri” (G20) yighinigha qatnishish üchün yaponiyege barghanda u pirézidént bilen téléfonda sözlishiwétip “Amérika siyasiy sahesidiki ikki partiye hazir Uyghurlarning qirghin qiliniwatqanliqini tekitlewatidu. Siz Uyghurlar duch kéliwatqan paji'e toghrisida shi jinping bilen sözliship baqsingiz” dégen. Netijide pirézidént tramp bu mesilini otturigha qoyghanda shi jinping “Shinjangdiki musulmanlar bu terbiyelesh merkezlirini bek yaxshi köridu” dep jawab bergen. Bu jawab amérika siyasiy sahesidikilerning Uyghurlar mesilisidiki tonushini östürüshige zor derijide türtke bolghan. Shunga bu menidin alghanda Uyghur akadémiyesining mushundaq bir körgezme arqiliq Uyghurlar duch kéliwatqan ré'alliqni namayan qilishi bu jehettiki tonushni östürüshke téximu paydiliq bolghusi.

RFA/Shehrizad

Awam palata ezaliridin tam swazi (Tom Suozzi), yang kim (Young Kim), jo wilson (Joe Wilson) qatarliqlarmu shu qatarda söz aldi. Ular Uyghurlar duch kéliwatqan qirghinchiliq peqet ularning milliy, diniy we medeniyet jehettiki özgiche kimliki sewebidinla otturigha chiqiwatqan paji'e bolghanliqi üchün amérika hökümitining bu mesilige süküt qilmaydighanliqini, shu sewebtinmu bu heqte ilgiri maqullan'ghan qanunlargha oxshash yéngi qanunlarningmu yéqin kelgüside maqullinishidin ümidwar ikenlikini, bu ishlar heqqaniyet jümlisige yatidighanliqi üchün özlirining bu küreshtin waz kechmeydighanliqini tekitlep ötti.

Amérika tashqi ishlar ministirliqining yardemchi ministiri dafna rand (Dafna Rand) , amérika démokratiyeni ilgiri sürüsh fondi (NED) ning re'isi deymon wilson (Damon Wilson), amérika tinchliq instituti (USIP) ning afghanistan we ottura asiya bölümi diréktori skot wordén (Scott Worden), xelq'ara jumhuriyetchiler instituti (IRI) ning mu'awin re'isi kimbér shirér (Kimber Shearer), amérika xelq'ara tereqqiyat idarisining yardemchi diréktori maykil shiffér (Michael Schiffer), kanadaning amérika qoshma ishtatliridiki mu'awin bash elchisi sara koyén (Sara Kohen) qatarliqlar Uyghurlar duch kéliwatqan qirghinchiliq shunche ashkara boluwatqanda buni tosush we toxtitish üchün özlirining shara'iti yar bergen da'iride eng zor tirishchanliqni wujudqa chiqiridighanliqini sözlep ötti.

RFA/Shehrizad

Uyghur akadémiyesi ariliqta bu qétimqi yighin'gha alayiten waqit chiqirip ishtirak qilghan amérika siyasiyonlirigha Uyghur akadémiyesi namidin xatire buyum teqdim qilghanda zalda toxtimastin alqish yangridi.

Uyghur pa'aliyetchilerdin dunya Uyghur qurultiyi (d u q) ning mu'awin re'isi zumret'ay erkin, amérika Uyghur birleshmisining re'isi elfidar éltebir, d u q ijra'iye komitétining re'isi, Uyghur herikiti teshkilatining diréktori roshen abbas qatarliqlarmu ayrim-ayrim söz élip Uyghur xelqining amérika hökümitige bolghan minnetdarliqini bildürdi.