Америка әлчиханиси: “америка уйғурларниң кишилик һоқуқ вә иззәт-ғурурини қолға кәлтүрүш күришини қәтий қоллайду”

Американиң прагадики әлчиханиси 15-өктәбир өзиниң X һесабида мундақ язған: “биз бүгүн бир нәпәр мәшһур кишилик һоқуқ қоғдиғучиси билән көрүшүш шәрипигә ериштуқ. У болсиму рошән аббастур. Америка уйғурларни вә уларниң кишилик һоқуқ һәм иззәт-ғурурини қолға кәлтүрүш күришини қәтий қоллайду, биз униң һәдиси гүлшән аббасни дәрһал қоюп беришкә чақиримиз.”

Чехийә уйғур ирқий қирғинчилиқиға изчил көңүл бөлүватқан дөләтләрниң бири болмақта. Уйғурларниң йиллардин буян чехийәдә елип бериватқан паалийәтлиригә нәзәр ағдурулса, чехийә парламенти 2021-йили 6-айниң 3-күни уйғур ирқий қирғинчилиқини етирап қилғандин кейин, чехийәниң муһаҗирәттики уйғурларниң бу қирғинчилиққа қарши күрәшлиригә бағрини ачқан дөләтләрниң биригә айлинип қалғанлиқи көзгә челиқиду. Нопуси 10 милйон әтрапида болған чехийәдә явропа иттипақиға әза башқа дөләтләргә селиштурғанда, уйғурларниң һәр түрлүк паалийәтлири йиллардин буян җанлиқ давамлишип кәлмәктә.

RFA/Ekrem

Дәрвәқә, чехийәликләрниң уйғур ирқий қирғинчилиқи мәсилисигә етибар билән қарайдиғанлиқи 15-өктәбир күни уйғур һәрикити тәшкилатиниң рәиси рошән аббас ханим билән американиң прагадики баш әлчиси биҗан сабет әпәнди оттурисида өткүзүлгән сөһбәттиму өз ипадисини тапқан. Баш әлчи чехийә һөкүмәт хадимлири, сиясийонлар вә парламент әзалириниң уйғурлар мәсилисигә алаһидә көңүл бөлүватқанлиқини тилға елип, рошән аббас ханимдин “уйғурлар чехийәдин йәнә немиләрни күтиду?” дәп сориған. Рошән аббас ханим болса униңға бирқанчә түрлүк муһим тәклипләрни сунған.

Рошән аббас ханимниң баян қилишичә, 13-өктәбир чехийәдә өткүзүлгән ‛мунбәр-2000‚ йиғинидин кейин, 15-өктәбир күни прагадики “америка сарийи” да “һәдәмни издәп” намлиқ филим көрситилгән. Филимдин кейин, уйғур ирқий қирғинчилиқи һәққидә соал-җаваблар болуп өткән. Чехийә пәнләр академийәси шәрқшунаслиқ институтиниң доктори андрей климәсниң баян қилишичә, уйғурларниң нөвәттики вәзийитидин хәвири болмиған нурғун кишиләр бу соал-җаваблардин уйғурларни техиму илгириләп чүшиниш пурсәтлиригә еришкән.

RFA/Ekrem

Андрей климәсниң тәкитлишичә, чехийәдә һәмдә явропа дөләтлиридә уйғурларниң азаблиқ кәчмишлири баян қилинған филимларни көпрәк көрситишниң әһмийити зор икән. Шуниң билән биргә, уйғурлар мәсилисини ғәрбликләргә йәнә уйғур таамлири, сәнитигә охшаш мәдәнийәт дипломатийәси арқилиқ тонутушниң нәтиҗилириму юқири болидикән.

16-Өктәбир күни американиң прагадики баш әлчиси биҗан сабет әпәндиниң шәхсий туралғусида чай зияпити өткүзүлгән. Бу зияпәткә прагада чақирилған хитай вә русийәниң тәһдитигә қарши муһакимә йиғиниға қатнишиватқан һәрқайси дөләтләрниң дипломатлири қатарида рошән аббас ханимму тәклип қилинған. У зияпәт әснасида, бирқисим дөләтләрниң дипломатлири билән уйғур ирқий қирғинчилиқи мәсилиси тоғрисида сөһбәтләр өткүзүш пурсәтлиригә еришкән.

Чехийә пәнләр академийәси шәрқшунаслиқ институтиниң доктори андрей климәсниң әскәртишичә, чехийәликләр уйғурлар мәсилисигә бәкрәк көңүл бөлүпла қалмастин, йәнә хитай вә русийәгә охшаш мустәбит күчләргә вә уларниң тәһдитлиригә дуч келиватқан хәлқләрниң мәсилилиригә көпрәк көңүл бөлидикән.