Amérika tashqi ishlar ministirliqining yilliq diniy erkinlik doklatida Uyghurlar mesilisi küchlük tekitlendi

“2022-Yilliq xelq'ara diniy erkinlik doklati” ni élan qilinish munasiwiti bilen amérika tashqi ishlar ministiri antoniy bilinkén(Antony J. Blinken) Ötküzgen axbarat yighinida sözlimekte. 2023-Yili 15-may, washin'gton.

Bügün, yeni 15-may küni amérika tashqi ishlar ministirliqi dunyaning ötken bir yil ichidiki diniy erkinlik weziyiti bahalap chiqilghan “2022-Yilliq xelq'ara diniy erkinlik doklati” ni élan qilghan. 200 Ge yéqin dölet we rayonning diniy erkinlik weziyitige etrapliq baha bérilgen bu doklatning élan qilinish munasiwiti bilen amérika tashqi ishlar ministiri antoniy bilinkén axbarat yighini ötküzgen. U tashqi ishlar ministirliqining yilliq diniy erkinlik doklatining meqsitining dunya miqyasida din yaki étiqad erkinlikini basturuwatqan rayonlarni gewdilendürüsh, jawabkarliqni sürüshtürüshni ilgiri sürüsh we axirida hemme kishi din yaki étiqad erkinlikidin ortaq behrimen bolidighan bir dunyagha qarap ilgirilesh ikenlikini tekitligen.

Amérika tashqi ishlar ministiri antoniy bilinkén sözide yene, ötken bir yil ichide bir qisim döletlerdiki diniy erkinlik weziyitide yaxshilinish barliqqa kelgen bolsimu emma yene nurghun jaylarda basturushning kücheygenlikini bildürgen. U mundaq dégen:

“Bextke qarshi, dunyaning nurghun jayliridiki hökümetler qiyin-qistaq, zorawanliq, qanunsiz nazaret qilish we atalmish qayta terbiyelesh lagéri qatarliq bir qatar usullarni ishlitip diniy az sanliqlarni teqibleshni dawamlashturmaqta. Ular yene diniy az sanliqlarni bezi kesiplerdin chiqiriwétish yaki ularni muhim diniy künlerde ishleshke mejburlashtek qilmishlar arqiliqmu kemsitish bilen shughullan'ghan”.

Amérika tashqi ishlar ministirliqi bu yil dunyaning herqaysi jayliridiki zulumni pash qilishta muhim rol oynawatqan shexsler we musteqil kishilik hoquq organlirining tirishchanliqigha alahide orun bergen bolup, tashqi ishlar ministiri antoniy bilinkénmu nutqida bu nuqtini alahide tekitlep ötken. U buningda Uyghurlar uchrawatqan irqiy qirghinchiliqni hemde bu irqiy qirghinchiliqni höjjetleshtürüp dunyagha ashkarilashta rol oynawatqan Uyghur herikiti teshkilati we Uyghur kishilik hoquq qurulushini tilgha alghan. Antoniy bilinkén mundaq dégen:

“Dunyaning her qaysi jaylirida, puqralar we puqralar teshkilatliri özige kélidighan xewpke qarimay bu xil heriketlerge qarshi turuwatidu. Mesilen, Uyghurlar herikiti teshkilati we Uyghur kishilik hoquq qurulushigha oxshash ammiwi teshkilatlar xitayning shinjangdiki Uyghurlar musulmanlirigha qaratqan irqiy qirghinchiliqi we insaniyetke qarshi jinayetlirini höjjetleshtürmekte”.

Antoniy bilinkén sözide yene eskertip: “Amérika diniy erkinlikni teshebbus qilidighan bu batur pa'aliyetchilerni qollashni dawamlashturidu. Biz hökümet emeldarliri bilen bolghan alaqimizda choqum ashkara we biwasite halda diniy erkinlikni teshebbus qilimiz, diniy erkinlikni qoghdash we ilgiri sürüsh üchün dawamliq tirishimiz” dégen.

Uyghur herikiti teshkilati mudiri roshen abbas xanim bügün radiyomizgha qilghan sözide amérika tashqi ishlar ministirliqining Uyghur teshkilatlirining bu heqte qiliwatqan xizmetlirini yéqindin qollap kéliwatqanliqini éytti. Shundaqla uning özlirining xizmitining mu'eyyenleshtürülgenlikidin xursen bolghanliqini bildürdi.

Amérika xelq'ara diniy erkinlik komitéti re'isi, Uyghur kishilik hoquq qurulushi hey'iti re'isi nuriy türkelmu radiyomizgha qilghan sözide Uyghur kishilik hoquq qurulushining doklatlirining rolining mu'eyyenleshtürülgenlikini qarshi aldi.

Amérika tashqi ishlar ministirliqining yilliq diniy erkinlik doklatini élan qilish munasiwiti bilen qilghan axbarat yighinida yene amérika tashqi ishlar ministirliqining diniy erkinlik elchisi rashid hüseyin (Rashad Hussain) mu söz qilghan. U sözide doklattiki muhim nuqtilarni chüshendürüp ؛ bu yilliq doklatta hökümet we jem'iyet qatlimidiki diniy kemsitish we öchmenlikke munasiwetlik muhim bayqashlarning orun alghanliqini bildürgen. U, diniy étiqad weziyiti alahide diqqet qozghashqa tégishlik döletlerni tilgha alghanda rusiye, xitay, hindistan, afghanistan qatarliq döletler üstide toxtalghan. U: “Xitay hökümiti musulman Uyghurlarni asas qilip turup, ularni qayta terbiyelesh lagérlirigha tutti, türmige tashlidi. Ularni sürgün qildi” dégen.

Rashid hüseyin hökümetlerning puqralarning diniy étiqad erkinliki jümlidin din'gha ishinish yaki ishenmeslik, dinini özgertish, diniy ibaditini qilish qatarliq erkinlikige arilishiwalidighan, kemsitidighan qilmishlar köpiyiwatqanliqini, amérika hökümitining choqum dunyaning diniy erkinlikige kapaletlik qilishi zörürlükini tekitligen.

Mezkur axbarat élan qilish yighinigha amérikadiki bir qisim ammiwi teshkilatlar wekilliri teklip qilin'ghan bolup, amérika Uyghur birleshmisi bashliqi elfidar iltebirmu shularning qatarida iken. Uning radiyomizgha déyishiche, yighin axirida u hem bilinkin ependi hem hüseyin rashid ependiler bilen Uyghur mesilisi heqqide söhbetlishish pursitigimu ige bolghan. U u Uyghur mesilisining amérika tashqi ishlar ministirliqining doklatida we axbarat yighinida tekrar-tekrar otturigha qoyulushini Uyghur mesilisining amérika diplomatiyesidiki muhim mesilige aylan'ghanliqining ipadisi, dep körsetti.

Amérika tashqi ishlar ministirliqi bügün doklat munasiwiti bilen tarqatqan resmiy melumatnamiside: “Amérika tashqi ishlar ministirliqi xitayning Uyghurlargha qarshi qiliwatqan zulumini irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayet, dep békitken. Biz bu mesililerni hel qilish üchün maliye jazasi, wiza cheklimisi we shuningdek ‛Uyghur mejburiy emgekning aldini élish qanuni‚ qatarliqlarni yolgha qoyduq we mejburiy emgek bilen ishlepchiqirilghan tawarlarni import qilishni chekliduq” déyilgen. Melumatnamide yene amérikaning bundin kéyin “B d t bilen bu mesilide yéqindin hemkarliship, Uyghurlargha a'it doklatlarning dawamliq chiqishigha türtke bolidighanliqi hemde yene amérikaning shérik döletliri we hetta islam hemkarliq teshkilatigha eza döletler bilen alaqini kücheytip, ularning xitaygha qarita tedbir élishini qolgha keltürüshke tirishidighanliqi, amérikaning bu zulumni toxtitish üchün qolidin kélishiche tirishchanliq körsitidighanliqi” bayan qilin'ghan.