Amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining komissari anurima bargawa: “Biz héchqachan Uyghurlargha yürgüzülüwatqan qirghinchiliq heqqide sözleshtin toxtap qalmiduq”

Muxbirimiz nur'iman
2021.10.01
Amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining komissari anurima bargawa: “Biz héchqachan Uyghurlargha yürgüzülüwatqan qirghinchiliq heqqide sözleshtin toxtap qalmiduq” Amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining komissari anurima bargawa xanim.
uscirf.gov

Amérika xelq'ara diniy erkinlik komitéti 30-séntebir “Insaniyetke qarshi jinayetlerning jawabkarliqi” dégen téméda tor ilmiy muhakime yéghini ötküzdi.

Mezkur yighinda diniy erkinlik komitétining komissarliri we mutexessisler insaniyetke qarshi jinayetlerning jawabkarliqini sürüshtürüshning yolliri üstide etrapliq toxtaldi.

Amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining komissarliridin xizir xan ependi dunyaning her qaysi jaylirida yüz bériwatqan insaniyetke qarshi türlük jinayetler toghrisida toxtaldi, we Uyghurlar heqqide mundaq dédi: “Shinjangda Uyghur we bashqa türkiy musulmanlargha qarita élip bériliwatqan ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ we ‛irqiy qirghinchiliq‚ ashkarilandi. Shinjangda yüz bergen dehshetler eqilge sighmaydu. U yerde dawam qiliwatqan insaniyetke qarshi jinayetler xalighanche tutup turush, éghir qiyin-qistaq, mejburiy emgekke sélish, ayallargha sistémiliq halda kolléktip tajawuz qilish, ayallarni mejburiy tughmas qilish we her türlük jinsi xorluq qatarliq zulumlarni öz ichige alidu. Uyghurlar asta xaraktérlik ölümge duchar boluwatidu. Biz amérika hökümitini oxshash pikirdiki hökümetler bilen birliship xitayning hazir ötküzüwatqan we kelgüsidiki jinayetlerge yol achidighan jinayetliri üchün jawabkarliqqa tartishini telep qilimiz. Xelq'ara sot hazirghiche ziyankeshlikke uchrighan Uyghurlar heqqide qarar chiqiralmighachqa amérika qatarliq döletlerning heriket qollinishi nahayiti muhim”.

Yighin'gha yene amérika tashqi ishlar ministirliqining urush jinayiti mesilisidiki sabiq bash elchisi deywid shéffir ependi we xelq'ara jinayi ishlar sot mehkimisining “Insaniyetke qarshi jinayet” ning alahide meslihetchisi leyla sadat xanimmu qatnashqan bolup, ular mexsus insaniyetke qarshi jinayetning xaraktéri we aldini élish tedbirliri heqqide toxtaldi.

Leyla sadat xanim mundaq dédi: “‛irqi qirghinchiliq ehdinamisi‚ ge asaslan'ghanda, bir topluqning ‛irqi qirghinchiliq‚ ning nishani bolghanliqigha qarar qilish üchün ashu topluqtiki qanche pirsent kishi ölüshi kérek? mundaqche éytqanda, urush jinayiti bilen insaniyetke qarshi jinayetni sélishturghanda urush jinayitide insaniyetke qarshi jinayet yüz bergenlikini ispatlashning hajiti yoq. Uyghurlar duch kéliwatqan zulum heqqide hemme nerse éniq, tartishidighan yéri yoq”.

U yene mundaq dédi: “Méning yawropaliq bir xizmetdishim ‛amérika hemme ishlarni özi yalghuz qilalmaydu, dunyamu amérika bolmisa jiq ishlarni qilalmaydu‚ dégenidi. Bu manga amérikaning yawropa we dunyaning tertipini qoghdashtiki muhim rolini qayta ésimge salghan idi. Éytqinimizdek dunyaning her yéride, jümlidin Uyghurlargha qarita éghir ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ yürgüzülüwatidu. Shunga Uyghurlarni bixeterlikke érishtürüsh üchün amérika bu shertname mesilide cheklimisiz halda ittipaqdashlirini bilen birlishishi lazim”.

Yighin axirlashqanda amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining komissari anurima bargawa xanim radiyomizning ziyaritini qobul qildi, u bügünki yighin we Uyghurlar heqqide toxtilip mundaq dédi: “Biz héchqachan Uyghurlargha yürgüzülüwatqan qirghinchiliq heqqide sözleshtin toxtap qalmiduq, eksiche amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétini ‛Uyghur qirghinchiliq‚ qararini qollashqa teshebbus qilip kelduq. Yéqinqi bir qanche yildin buyan Uyghurlar duch kéliwatqan mesililerni yighip höjjetleshtürduq. Bügünki yighinda tilgha élin'ghandek, urush jinayetliridiki insaniyetke qarshi jinayet bilen Uyghurlar duch kéliwatqan zulumlarni sélishturghili bolmaydu. Chünki ‛irqi qirghinchiliq ehdinamisi‚ diki bezi maddilarni nöwettiki uyqularning ehwaligha tetbiqlash bir'az qiyin. Shunga xitay hökümitini, xitay kompartiyesini ning jinayi jawabkarliqini sürüshte qilish hemmidin muhim. Shunga xitay hökümitini ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ öz ichige alghan jinayetlerning tertipi boyiche jinayi jawabkarliqini sürüshtürüsh, Uyghurlargha we dunyaning bashqa yerliridiki diniy topluqlargha yürgüzülüwatqan ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ ning jawabkarliqini sürüshtürüsh we ulargha adalet telep qilishta nahayiti muhim”.

U yene mundaq dédi: “‛kilimat özgirishi‚ mesilisi bizning diqqet nuqtimiz emes, emma ‛kilimat özgirishi‚ mesilisi seweblik diniy topluqlarning dinini yashash shara'iti tosalghugha uchrisa biz bu mesiligimu étibar bérimiz. Éytqinimizdek biz nurghun waqit we sermaye serp qilip dunyagha xitayning Uyghurlargha qarita élip bériwatqan zulumlirini we bashqa kishilik hoquqi bolupmu diniy étiqad erkinliki tosalghugha uchrighan topluqlarning zulumlirini anglitishqa tirishiwatimiz. Biz Uyghur jama'itining ‛irqi qirghinchiliq‚ bilen birge ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ qararning testiqlinishini qollishini we shuninggha munasiwetlik pa'aliyetlirini dawam qilishni soraymen. Chünki bu ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ ötküzgenlerning jawabkarliqini sürüshtüridighan bir usul. Biz qollan'ghili bolidighan barliq amallarni qollinishimiz kérek”.

Yéqinda amérika hökümitining kilimat mesilisige teyinligen alahide elchisi jon kerriyning bir qétimliq axbarat ziyaritide baydén hökümitining kishilik hoquq mesilisi bilen kilimat özgirish mesilide “Qiyin tallash” qa duch kéliwatqanliqi heqqidiki sözi küchlük ghulghula peyda qilghan idi. Amérika dölet mejlisi ezaliridin marko rubiyo we kiristofér simis amérika prézidénti jow baydén'gha xet yézip, “Béyjingning kilimat özgirishini hel qilimen, dégen ishenchsiz wedisi bedilige uning irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetlirini sürüshtürüshni qurban qilmasliq” qa, “Kishilik hoquqni amérika tashqi siyasitining merkizi qilish” wedisige emel qilishqa chaqiriq qilghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.