Қазақистанда ана тилида оқуватқан уйғур балилириниң сани көпәймәктә

Достлуқ мәһәллисидики абдулла розибақийеф намидики 153-мәктәп-гимназийәсиниң йеңи оқуш йилиниң башлиниш мурасимдин көрүнүш. 2019-Йили 1-сентәбир, алмута.

Мәлумки, һәр йили 1-сентәбир күни қазақистандики уйғур мәктәплири қазақ, рус, өзбек, таҗик милләтлириниң миллий мәктәплири билән бир қатарда билим күнини, йәни оқуш башлаш күнини хатириләп кәлмәктә. Бу йилиму мәмликәтниң алмута шәһири вә алмута вилайитидики уйғур мәктәплири һәмдә арилаш, йәни рус, қазақ тиллиқ мәктәпләрдики уйғур синиплири йеңи оқуш йилиниң башлиниш мунасивити билән билим күнини қарши алди. Шу җүмлидин алмута шәһириниң достлуқ мәһәллисидики абдулла розибақийеф намидики 153-мәктәп-гимназийәдә, султанқорған мәһәллисидики мәсум яқупоф намидики 101-мәктәп-гимназийә вә заря востока мәһәллисидики мурат һәмрайеф намидики 150-мәктәптә оқуғучи вә муәллимләр, билим идарилири, җәмийәтлик тәшкилатлар, аммиви ахбарат васитилири вәкиллири, зиялийлар, ата-анилар һәм юрт-җамаәтчиликниң қатнишиши билән тәнтәнилик мурасимлар болуп өтти.

Биз достлуқ мәһәллисидә орунлашқан абдулла розибақийеф намидики 153-мәктәп-гимназийәни зиярәт қилдуқ. Мәзкур гимназийәдә өткүзүлгән мурасимда сөзгә чиққан педагогика пәнлириниң кандидат доктори йемелян һошуроф, шаир мәһәммәтимин обулқасимоф, алмута шәһәрлик баш йигит беши сабит һаҗим йүсүпоф вә башқилар мәктәп бинасиниң пүтүнләй ремонт қилинип, буниңдин көпчиликниң хурсән болғанлиқини, болупму буниңда гимназийә мудири, алмута шәһәрлик алий кеңишиниң әзаси шавкәт өмәрофниң көп күч чиқарғанлиқини алаһидә тәкитлиди. Сөзлигүчиләр шундақла ана тилида билим еливатқан уйғур қиз-йигитлириниң алий оқуш орунлириға көпләп чүшүватқанлиқини, мәзкур гимназийәниң қолға кәлтүргән утуқлирини, айрим милләтпәрвәр шәхсләрниң йүргүзүватқан хәйрхаһлиқ ишлириниң әһмийитини оттуриға қойди.

Сабиқ мәктәп мудири, узун йиллар давамида “мәктәп” нәшрияти уйғур тәһриратиниң башлиқи болуп ишлигән зерип молотоф қазақистанда ана тилида оқушниң муһимлиқини, буниң үчүн барлиқ шараитларниң барлиқини алаһидә тәкитлиди.

Игилишимизчә, алмута вилайитиниң панфилоф, уйғур, әмгәкчиқазақ вә талғир наһийәлиридә уйғур тилида билим алғучи оқуғучиларниң сани бу йили бир қәдәр көпәйгән. Буниңда болупму йеза актиплири, шу җүмлидин йигит башлири, ханим-қизлар вә яшлар комитетлири, айрим милләтпәрвәр шәхсләр алаһидә паалийәтчанлиқ көрсәткән.

Биз әмгәкчиқазақ наһийәси қорам йезисиниң йигит беши қурбанҗан исламоф билән алақилишип, мәзкур йезидики уйғур синиплириниң әһвали һәм уларға бала топлаш мәсилиси һәққидә сориғинимизда, у мундақ деди: “асасий мәқситимиз тилимиз йоқап кәтмисун дәватимиз. Биз һәр бир өйгә бериватимиз. Бу йили икки синип ачтуқ. Буниңға қарши чиқиватқанларму бар. Рус тили йоқимайдиған охшайду. Муәллимләр арисида өз миллитигә көйүнмәйватқанларму көп. Қазақистан мустәқиллиқ алғандин буян һәр милләт өзүңларниң өрп-адәтлириңларни, тилиңларни сақлап қелиңлар дәватиду.”

Қурбанҗан исламоф уйғур тилида оқуватқан балиларниң санини көпәйтиш үчүн мәктәп мудирлири билән зич мунасивәттә ишләш лазимлиқини, җамаәтчилик арисида чүшәндүрүш ишлирини йүргүзүшниң муһимлиқини тәкитлиди.

Биз уйғур наһийәсиниң чарин йезисида әнә шундақ ишларни елип бериватқан һисамидин мутәллипоф билән сөһбәт елип бардуқ. У радийомиз зияритини қобул қилип, мундақ деди: “дунядики уйғурлар тил, өрп-адәтләр мәсилисидә қазақистанға қарап туруватиду. Бу һәқиқәт. Башқа йәрләрдә, һәтта вәтинимиздә буни йоқитиватиду. Буни биз бурун чүшәнгән идуқ. Буниңдин бәш йил бурун ‛инайәт‚ бирләшмисиниң президенти турғанҗан розахуноф кәлгәниди. Биз униң билән мушундақ ишларни қилсақ дәп келишкән идуқ. Һазир биздә икки русчә синип, икки уйғурчә синип бар. Келәчәктә буниңдинму көп болиду дәп ойлаватимән.”

Иҗтимаий таратқулардики мәлуматларға қариғанда, бу йили әмгәкчиқазақ наһийәсиниң қаратуруқ йезиси авут саттароф намидики оттура мәктәпкә 22 бала, байсейит йезисиниң исмаил тайироф намидики мәктипигә 74 бала, маливай оттура мәктипигә 45 бала, челәк йезисиниң абдулла розибақийеф намидики мәктәпкә 26 бала, қорам мәктипигә 37 бала ана тилида билим елишқа кәлгән.

Игилишимизчә, 2014-йилқи рәсмий мәлуматлар бойичә қазақистан уйғурлириниң сани 246 777 адәмгә йәткән икән. Мәмликәттә уйғур тиллиқ таза вә арилаш мәктәпләр сани 62 болуп, уларда 13 миң әтрапида оқуғучи ана тилида билим алидикән. Уйғур мәктәплиригә қазақистан һөкүмити тәрипидин мәхсус мәбләғ аҗритилип, улар айрим бина вә уйғур тилидики оқуш қораллири, җабдуқ вә иш һәққи билән тәминлинип туридикән.