Uyghur bala yazghuchilar jem'iyiti: “Biz yazidighan bir ete bar!”
2022.08.04
Xitay hökümitining yéqinqi yillardin buyan “Dölet tili oqutushi” namida Uyghur ana til ma'aripini emeldin qaldurushi, shundaqla atalmish “Jongxu'a milliti ortaq gewdisi” berpa qilish üchün Uyghur rayonida irqiy qirghinchiliq we assimilatsiye qedimini tézlitishi, muhajirettiki Uyghur jama'itige öz milliy mewjutluqini saqlap qélish teqezzasini jiddiy rewishte hés qildurmaqta.
Uyghur kimliki Uyghurlarning ana yurtida jiddiy krizisqa duch kéliwatqan peytte, muhajirettiki Uyghurlar özliri yashawatqan döletlerde imkaniyetning bariche her xil shekilde özining ana tili we medeniyitini rawajlandurushqa küchimekte. Türkiyede “Biz yazidighan bir ete bar!” shu'ari bilen pütün dunyadiki Uyghur balilar üchün qurulghan “Uyghur bala yazghuchilar jem'iyiti” ene ashu tirishchanliqlarning netijisidur.
“Uyghur bala yazghuchilar jem'iyiti” ning resmiy tor bétidiki melumatlargha qarighanda, bu jem'iyet edebiyattiki talant igilirini bayqash, ulargha öz qabiliyitini tereqqiy qilduridighan purset we téximu kengri bir sehne yaritip bérish meqsitide qurulghan iken. Mezkur jem'iyetke uzundin buyan ana til oqutushi bilen shughulliniwatqan “Uyghur ana til tor mektipi” yétekchilik qilghan bolup, dunyaning herqaysi jaylirida yashawatqan Uyghur balilardin eza qobul qilghan.
Türkiyediki Uyghur ana til tor mektipining mudiri, mezkur jem'iyetning yétekchi oqutquchilirining biri bolghan muyesser abdul'ehed xendan, “Uyghur bala yazghuchilar jem'iyiti” heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Muhajirette wetendikige oxshash balilirimizning bir yerde topliship yashaydighan, pütün kün ana tilida ders alidighan imkaniyiti yoq. Shunga ana tilda sözliyeleydighan hem yazalaydighan balilargha mushu shekilde ana tilini ishlitidighan bir purset yaritip bérish nahayiti muhim, dep qaraymen. Bu jem'iyette balilar özliri asasliq rol oynighachqa, ularda özige bolghan ishench ashidu. Yene bir jehettin, bu jem'iyetning pa'aliyetlirige qatniship, bir-biri bilen hemkarlishishini öginidu.”
Muyesser xendanning bildürüshiche, mezkur jem'iyetning barliq xizmetlirini, yeni mezkur jem'iyet ezaliri chiqiriwatqan “Uchqun” namidiki balilar tor géziti, balilar üchün orunlashturulidighan tor dersliri we yazghuchilarni teklip qélip ötküzülidighan tor lékisiyelirning hemmisini bashtin-axir balilarning özliri orunlashturidiken.
“Uyghur bala yazghuchilar jem'iyiti” ning norwégiyede turushluq 11 yashliq re'isi akif Uyghur radiyomizning ziyaritini qobul qildi. Uning awazidin uning nahayiti zireklikliki bilinip turatti. U ziyaritimiz jeryanida mezkur jem'iyetning re'islikige saylam bilen saylan'ghan'ghanliqini eskertip ötti, andin kéyin mezkur jem'iyetning qurulmisini qisqiche tonushturup ötti. “Uyghur bala yazghuchilar jem'iyiti” ning türkiyede turushluq 16 yashliq mu'awin re'isi ayshe emchi mezkur jem'iyetning nishani we konkirét xizmetliri heqqide qisqiche toxtaldi.
Akif Uyghurning bildürüshiche, bu yil 31-iyul küni “Uyghur bala yazghuchilar jem'iyiti” qurulghandin buyanqi tunji léksiyeni muweppeqiyetlik ötküzgen. Ular “Néme üchün yazimiz?” dégen témida tarix penliri doktoranti we yazghuchi abduréhim dölet ependini léksiye sözleshke teklip qilghan bolup, léksiyening axirida balilar birdek: “Biz iz qaldurush üchün yazidikenmiz we yézishimiz kérekken” dégen xulasige kelgen.
Akif Uyghur mezkur jem'iyet qurulghandin buyan, nurghun emeliy xizmetlerni wujudqa chiqarghanliqini éytti. U misal süpitide hazirghiche muweppeqiyetlik halda 14 san chiqirip bolghan “Uchqun” namliq tor gézitini toshushturup ötti.
Kanada windsor uniwérsitéti qanun fakultétining proféssori winsént wong (Vincent Wong) aldinqi hepte radiyomizning ziyaritini qobul qilghanda, xitayning Uyghur rayonida milyonlighan balilarni ata-anisidin ayrip, hökümet bashqurushidiki yataqliq mekteplerge orunlashturghanliqi heqqide toxtalghanidi. U, bu mekteplerning balilarni ata-anisining méhri'i-muhebbitidinnla emes, belki yene ularni Uyghur tili, tarixi we medeniyitidin pütünley ayriwétish üchün layihilen'genlikini éytip ötkendi.
Uzun yil ün-tinsiz ana til oqutushi bilen shughullinip kelgen muyesser xendan muhajirettiki ana til mekteplirining Uyghur millitining özlükini saqlap qélishtiki muhim qorghanlirining biri ikenlikini tekitlidi. U yene özining ana til mektipidiki balilar we mushu jem'iyette xizmet qiliwatqan balilardiki tolup tashqan qizghinliqni körgen waqittiki pexirlik héssyatini biz bilen ortaqlashti.
Axirida mezkur jem'iyetning mu'awin re'isi ayshe “Uyghur bala yazghuchilar jem'iyiti” ge téximu köp balilarning qatnishishini ümid qilidighanliqini éytip, eza bolmaqchi bolghan balilarning shertlirini qisqiche tonushturup ötti.
Igilishimizche, muhajirette yashawatqan Uyghur yazghuchi-sha'irlar we ziyaliylar, herqaysiy ellerdiki bala yazghuchi-sha'irlarning ana tilidiki ijadiyetlirini qizghin qollap-quwwetlep, ularning tirishchanliqigha ilham bérip kelmektiken.