Qazaqistan Uyghurliri barin inqilabining 32 yilliqini xatirilidi

Bu yil qazaqistan Uyghurlirimu dunyaning her qaysi memliketliride yashawatqan Uyghurlar qatarida 1990-yili yüz bergen barin inqilabining 32 yilliqini xatirilidi.

Bu yilqi barin inqilabini xatirilesh pa'aliyiti korona wirusi wabasining aldini élish tedbirliri biraz yumshitilghan, shundaqla dunya musulmanliri üchün muqeddes we xasiyetlik ay bolghan ramazan kirgen künlerde bolup ötti. 4-Aprél küni almuta shehirining “Aqjol” réstoranigha jem bolghan Uyghurlar bu pa'aliyetni dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekillirining uyushturushi bilen iptar ziyapiti sheklide ötküzdi.

Murasimgha riyasetchilik qilghan dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekili rehimjan mensurof bu pa'aliyetning asasiy meqstini chüshendürüp ötti. U bu pa'aliyetning qazaqistan qanunlirigha muwapiq halda ötküzüliwatqanliqini tekitlidi.

RFA/Oyghan

Biz mezkur pa'aliyet heqqide melumat igilesh meqsitide dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekillirining biri, almuta wilayitining güldala yézisining yurt-jama'et aktipi azad qurbanof ependige muraji'et qilduq. U radiyomiz ziyaritini qobul qilip, mundaq dédi: “Pa'aliyitimiz yaxshi ötti. Her tereptin méhmanlar bolup, 70 tin oshuq adem qatnashti. Ilgiriki barin inqilabi, ghulja we ürümchi weqeliride wetinimizde shéhit bolup ketken, weten dawasida ölüp ketken qérindashlirimizgha atap xetme quran oquldi. Uningdin kéyin sözge chiqqan bizning lidérimiz qehriman ghojamberdi aka milliy dewa toghrisida, barin inqilabi, rusiye we ukra'ina otturisidiki urush heqqide chüshendürüsh berdi. Sözge chiqqanlar buningdin kéyin dunya Uyghur qurultiyni qollap-quwetlep, özlirining yardem qolini sunushqa wedilirini berdi. Birinchi nöwette bedel puli toghrisida sözlep, uni dunya Uyghur qurultiyigha yetküzüshke wede qilishtuq.”

Siyasetshunas qehriman ghojamberdi öz doklatida bu pa'aliyetning birinchi nöwette barin inqilabigha béghishlan'ghanliqini alahide tekitlidi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan Uyghur pa'aliyetchiliridin biri gülistan hemrayéwa xanim, barin inqilabigha béghishlan'ghan mezkur pa'aliyetning dunya Uyghur qurultiyi ijra'iy komitéti re'isining orunbasari erkin exmetof we uning sepdashliri teripidin uyushturulghanliqi, köpchilikke qattiq tesir qilghanliqini bildürdi. U mundaq dédi: “Bu pa'aliyette köpchilikning diqqitini tartqan nuqta dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki meslihetchisi, siyasetshunas, tarixchi qehriman ghojamberdining qilghan doklati boldi. U barin inqilabi, xelq'ara weziyet, dunya Uyghur qurultiyining kéyinki waqitlardiki pa'aliyiti heqqide tepsiliy melumat berdi. U özining heqiqiy siyasteshunas ikenlikini, özining dunya weziyiti we Uyghurlarning bügünki ehwalidin yaxshi xewerdar bir natiq ikenlikini yene bir qétim ispatlidi. Shuning üchün men uninggha özüm we sepdashlirim namidin alahide minnetdarliqimni bildürimen. Bu pa'aliyetning yene bir alahidiliki shuningdin ibaretki, , uningda sözge chiqqanlar özlirining dunya Uyghur qurultiyini hertereplime qollap-quwetleydighanliqini bildürdi. Bu bizge elwette alahide bir roh béghishlidi. Ularning sözlirige qarap, bizning herikitimizni qollaydighanlar sépining buningdin kéyinmu téz ösidighanliqigha közüm yetkendek boldi. Mezkur pa'aliyette diqqet qilidighan yene bir nerse, Uyghur xelqining kélechikining, shundaqla Uyghur milliy kimlikining saqlinip qélishining birdin-bir kapalitining milliy ma'aripimiz ikenliki alahide tekitlendi. Sözligüchilerning biri tilshunas alime dilnur qasimowa qazaqistandiki Uyghurlarning mana mushu yönilishte heriket qiliwatqanliqini, ana tilidiki ma'aripimizni saqlap qélishning kéyin'ge qaldurmaydighan muhim wezipe ikenlikini éytti.”

Mezkur murasimda almuta sheherlik yigit bashliri ittipaqi jem'iyetlik teshkilati qehriman ghojamberdige özliri tesis qilghan “Qazaqistan musteqilliqigha 30 yil” belgisini teqdim qilip, hörmet bildürdi.

Igilishimizche, 5-aprél küni qehriman ghojamberdining “Axbaratname” namliq tor zhurnili ijtima'iy taratqularda tarqitilghan. Mezkur “Axbaratname” ning bu sani “Barin: Uyghur milliy azadliq herikitige 32 yil (1990-2022)” dep atalghan. Uningda barin inqilabining partlishidiki amillar, sherqiy türkstan islam partiyesining qurulushi, barin yashlirining qoralliq qozghilingining kélip chiqishi we jeryani, istilachi xitay hökümitining barin inqilabini rehimsizlerche basturush tedbirliri, barin inqilabining tarixiy ehmiyiti qatarliq témilar yorutulghan.

Qehriman ghojamberdi barin inqilabining tarixiy ehmiyitini mundaq dep chüshendürgen: “Barin inqilabi gheplet uyqusida yatqan Uyghurlarda milliy oyghinishning, milliy siyasiy angning we milliy ghururning küchiyishige küchlük türtke boldi؛ barin milliy azadliq qozghilingining chet ellerdiki Uyghurlargha yetküzgen tesirining netijiside, 1992-yili 12-ayning 14-küni istanbulda dunyawiy xaraktérge ige Uyghur milliy azadliq idiyesini ilgiri süridighan teshkilat-sherqiy türkistan milliy qurultiyi tesis qilindi؛ barin qozghilangchilirining rohi hazirqi xelq'ara Uyghur milliy azadliq herikitige ilham we medet bolup keldi.”