B d t ning jenwediki bash shitabi aldida chong tiptiki birleshme namayish ötküzüldi

Chet ellik muxbirlar namayish meydanini sin'gha 'almaqta. 2024-Yili 23-yanwar, jenwe.

23-Yanwar küni jenwediki b d t bash shitabida “Xitayning kishilik hoquq xatirisini uniwérsal tekshürüsh boyiche 45-nöwetlik qerellik yighini” ötküzülüshke bashlidi.

Bu munasiwet dunya Uyghur qurultiyi we shiwétsariye Uyghur jem'iyitining teshkillishi bilen zor kölemlik namayish élip bérildi. Namayishqa kishilik hoquq teshkilatliri, tibet teshkilatliri we yawropada yashawatqan Uyghurlar bolup, köp sanda kishi qatnashti. Bu qétimliq namayish b d t da ötküzülüwatqan yighin'gha parallél halda élip bérilip, herqaysiy terepler we jenwe xelqining küchlük diqqitini qozghidi. Namayish bashlinishi bilen sherqiy türkistanning istiqlal marshi qoyuldi, andin xitayning türme-lagérlarda hayatidin ayrilghan shéhitlarning rohigha hörmet bildürülüp, bir minut sükütte turuldi.

RFA/Hebibulla Izchi

Bügün etigen sa'et 9:00 da bashlan'ghan b d t diki yighin'gha xitay hökümiti jenwege élip kelgen 100 artuq kishini qatnashturdi. Ularning ichide muxbirlar, xitayning edliye, qanunchiliq, sehiye, jama'et xewpsizliki qatarliq her qaysi ministirlikliridin élip kelgen kishiler, xongkong we makaw alahide memuriy rayonlirining wekilliri, shundaqla Uyghur we tibet aptonom rayonidin tallap élip kelgen atalmish “Az sanliq millet wekilliri” mu bar iken. Yighin jeryanida xitay terep öz wekillirini üchke bölüp, merkez we her qaysi aptonom rayonlar boyiche sözge élip chiqti.

RFA/Hebibulla Izchi

Bügünki yighinda xitay hökümiti ilgirikige oxshashla özlirining “Kishilik hoquq jehettiki utuq-netijiliri” ni perdazlap körsitishke, özining qanun sistémisining adilliqi we puqralirining heq-hoquqlirini kapaletke ige qilghanliqi heqqide lap urup, xelq'ara jem'iyetni yene bir qétim aldashqa urundi. Halbuki, xitayning bu oyunliri bu qétimliq b d t yighinida ular oylighandek ünüm körsitelmidi. Amérika bashchiliqidiki gherbtiki 31 démokratik döletning wekilliri xitayning kishilik hoquq ehwalidin chongqur endishe qilidighanliqini, bolupmu xitayning Uyghur we tibet xelqlirige qarita yürgüzüwatqan basturush we assimilyatsiye siyasitini qattiq eyibleydighanliqini bildürdi.

RFA/Hebibulla Izchi

Dolqun eysa ependi, bügünki yighin heqqide toxtilip, xitayning kishilik hoquq xatirisini eyibligen döletlerning ilgiriki 18 dölettin 31 döletke köpeygenlikini tekitlep ötti.

Uyghur tetqiqat institutining diréktori abdulhakim idris b d t yighin zalida radiyomizning ziyaritini qobul qilip, bu qétimqi yighindimu xitayning teripini tutqan zor köpchilik musulman döletliri we ottura asiya türk döletliridin qattiq epsuslan'ghanliqini bildürdi.

Türkiye wekilimu bu qétimqi yighinda sherqiy türkistandiki yerlik xelqlerning ehwalidin endishe qilidighanliqini, Uyghurlarni asas qilghan yerlik xelqlerning diniy étiqad erkinliki we kishilik hoquqigha hörmet qilinishi kéreklikini otturigha qoydi.

RFA/Hebibulla Izchi

Yighin axirida Uyghur teshkilatlirining wekilliri b d t aldidiki meydanda dawam qiliwatqan namayishqa qatnashti. Namayishchilar, b d t binasidin chiqiwatqan xitay wekilliri aldida “Uyghurlargha erkinlik! tibetlerge erkinlik, sherqiy türkistan'gha hörriyet! xitay irqiy qirghinchiliqigha jawabkar bolushi kérek! . . .” jarangliq dégendek sho'arlarni towlap, meydanni lerzige keltürdi. Bu menziridin hoduqup ketken xitay ömiki arisidiki atalmish “Uyghur we tibet wekilliri” ni arigha élip, neq meydandin tézdin uzaqlashti.

RFA/Hebibulla Izchi

B d t da élip bérilghan bu qétimqi yighin etigen sa'et 9:00 din 12:30 ghiche dawamlashti. Bu qétimqi yighin'gha d u q re'isi dolqun eysa, d u q xadimliridin zumret'ay erkin we éwa, Uyghur herikitining roshen abbas, Uyghur tetqiqat institutining bashliqi abdulhakim idris, amérikadiki Uyghur adwokat reyhan eset hem ziba muratlar qatnashti. Bu qétimqi b d t yighinigha parallél halda élip bérilghan namayishqa tehdit astidiki milletlerni qoghdash teshkilati wekilliri, bélgiye, firansiye, gérmaniye qatarliq yawropa döletliridin kelgen Uyghurlar, shundaqla shiwétsariyede yashawatqan Uyghurlar, tibetler, mongghullarmu qatnashti.