Б д т аз санлиқ милләтләр мәсилиси мунбирида уйғур мәсилиси кәскин риқабәткә сәвәб болди

Мухбиримиз ирадә
2022.12.02
zubeyre-shemsidin-bdt-sozde.jpg Б д т ниң аз санлиқ милләтләр мәсилиси мунбири 15-қетимлиқ йиғинида д у қ ниң муавин рәиси зубәйрә шәмсидин ханим сөзлимәктә. 2022-Йили 1-декабир.
un.org

Аз санлиқ милләтләр мәсилиси мунбири йиғини б д т кишилик һоқуқ системисиниң аз санлиқ милләтләр мәсилисидики асаслиқ йиллиқ йиғини болуп һесаблиниду. Бу нөвәт мәзкур мунбәрниң 15-қетимлиқ йиғини ечилған болуп, буниңға дуняниң һәрқайси җайлиридики дөләтләрдә айримичилиққа учраватқан, зулум көрүватқан милләтләр вәкиллири, һөкүмәтләр вәкиллири, кишилик һоқуқ органлири, академик-тәтқиқатчилардин болуп 500 дин артуқ киши қатнашқан.

Дуня уйғур қурултийиниң муавин рәиси зубәйрә шәмсидин ханим бу йиғинда уйғурларниң нөвәттики еғир вәзийитини җүмлидин униң хитай һөкүмитиниң ирқий қирғинчилиқи вә инсанийәткә қарши җинайитини аңлатқан. Бирақ хитай һөкүмити йиғинда зубәйрә ханимниң сөзлишиниң алдини елиш үчүн қаттиқ һәрикәт қилған. Йиғин тәртипи бойичә зубәйрә ханимға сөз нөвити кәлгәндә хитай һөкүмитиниң йиғин залидики вәкиллири униң сөзини тәкрар-тәкрар бузушқа вә һәтта уни сөзләтмәсликкә урунған.

Хитай һөкүмитиниң вәкили сөз елип, дуня уйғур қурултийиниң бөлгүнчилик вә террорлуқ оргини икәнликини, һәргизму мустәқил кишилик һоқуқ оргини әмәсликини ейтип, аз санлиқ милләтләр мәсилиси йиғинида бу бөлгүнчи органға сөз һәққи берилмәслики керәкликини ейтқан.

Б д т ниң аз санлиқ милләтләр мәсилиси мунбири 15-қетимлиқ йиғинида д у қ ниң муавин рәиси зубәйрә шәмсидин ханимниң сөз нөвитини тосқан хитай вәкиллири. 2022-Йили 1-декабир.
Б д т ниң аз санлиқ милләтләр мәсилиси мунбири 15-қетимлиқ йиғинида д у қ ниң муавин рәиси зубәйрә шәмсидин ханимниң сөз нөвитини тосқан хитай вәкиллири. 2022-Йили 1-декабир.
un.org

Буниң билән американиң вәкили дәрһал сөз елип “америка һөкүмәтсиз мустәқил органларниң б д т ниң һәрқандақ мунбиридә сөз қилишини қоллайду, уларниң б д т мунбәрлиридә сөзлишини чәкләш тоғра әмәс” деди. Америка вәкилиниң сөзи залдикиләрниң қизғин алқишиға еришкән. Әмма сүрийәниң вәкили у йәрдә хитайниң сөзини қоллайдиғанлиқини ейтқан.

Йиғин риясәтчиси болса дуня уйғур қурултийи вәкили зәбәйрә шәмсидин ханимниң йиғиндики сөзлигүчиләр тизимликидә йәр алғанлиқи үчүн униң сөзләш һоқуқи барлиқини әскәрткәндин кейин уни сөзгә тәклип қилған.

Зубәйрә ханим сөзидә уйғурларниң хитайда қаттиқ зиянкәшликкә учраватқан бир милләтликини, уйғурларниң әслидә хитай илгири сүргәндәк аз санлиқ милләт әмәслики, уйғурларниң өз земинини шәрқий түркистан дәп атайдиғанлиқи, хитай һөкүмитиниң аталмиш “шинҗаң” вә “шинҗаң уйғур аптоном райони” дәп атишини қобул қилмайдиғанлиқи, уйғурларниң өз тупрақлирида туруп хитайниң қаттиқ қоллуқ билән қиливатқан зиянкәшликигә учраватқанлиқидәк әһвалларни баян қилған. У йәнә хитай һөкүмитиниң 2016-йилидин буян уйғур елида кәң көләмлик тутқунни йолға қоюп 2-3 милйон әтрапида уйғурни җаза лагерлириға қамиғанлиқини, уларниң адил сот тәртипигә вә әрз қилиш һоқуқи йоқлиғини баян қилиш билән биргә йәнә, хәлқара җәмийәтни бу мәсилидә йетәрлик һәрикәт қолланмиди, дәп әйиблигән.

Б д т ниң аз санлиқ милләтләр мәсилиси мунбири 15-қетимлиқ йиғинида д у қ ниң муавин рәиси зубәйрә шәмсидин ханимниң давамлиқ сөзлишини қоллиған америка вәкиллири. 2022-Йили 1-декабир.
Б д т ниң аз санлиқ милләтләр мәсилиси мунбири 15-қетимлиқ йиғинида д у қ ниң муавин рәиси зубәйрә шәмсидин ханимниң давамлиқ сөзлишини қоллиған америка вәкиллири. 2022-Йили 1-декабир.
un.org

У юқиридики сөзләрни қиливатқанда хитай тохтимай сөз елип уни тосушқа урунған. Хитайниң бу һәрикити америка вәкилиниң қаршилиқиға дуч кәлгән болсиму, сүрийә вә иран вәкиллириниң қоллишиға еришкән.

Дуня уйғур қурултийи муавин рәиси зубәйрә шәмсидин ханимниң бизгә дейишичә, униң бу йиғинда сөзләйдиған 7 минутлуқ сөзиниң текисти йиғиндин бурун йиғин комитетиға әвәтилип тәстиқтин өткән вә өзигә шу йәрдә сөзләш һоқуқи берилгән болғачқа у сөзиниң муһим қисимлирини у йәрдә тамамлашқа мувәппәқ болған.

1-Декабир күни башланған бу аз санлиқ милләтләр мәсилиси мунбириниң 15-нөвәтлик йиғининиң бир күн аввалқи тәйярлиқ йиғинидиму юқириқидәк әһвал йүз бәргән болуп, зубәйрә ханим йиғин әһлигә үрүмчидә 24-ноябир күни йүз бәргән от апитини аңлатқан икән. У бу апәттә хитайниң үрүмчидики чекидин ашқан юқум қамал тәдбири вә адәм қутқузушқа сәл қариши сәвәбидин нурғун җанниң биһудә йәргә өлүп кәткәнликини баян қилған. Шу чағдиму нәқ мәйдандики хитай вәкиллири зубәйрә ханимға һуҗум қилип уни “от апитини сиясийлаштурди” дәп әйиблигән.

Зубәйрә ханимниң ейтишичә, хитай һөкүмитиниң һәрқандақ бир сорунда, һәрқандақ бир пурсәттә уйғурларниң авазиниң чиқиши, өзлириниң әпти-бәширисиниң ашкарилинишиниң алдини елишқа қаттиқ тиришиватқанлиқини көрүвелишқа болидикән.

Мәзкур йиғин бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң аз санлиқ милләтләр һоқуқи хитабнамисини елан қилғанлиқиниң 30 йиллиқ хатирә мәзгилигә тоғра кәлгән. Йиғинда мәзкур хитабнаминиң әһмийитини тәкитләш, мәзкур хитабнамигә қол қойған һөкүмәтләргә мәҗбурийитини әскәртиш вә һәрқайси дөләтләрдики аз санлиқ милләт дәп атиливатқан милләтләрниң мәсилилирини вә уларниң һоқуқлирини қоғдаш үчүн һәрикәт қиливатқан тәшкилатларниң мәсилилирини аңлаш мәқсәт қилинған икән.

Аз санлиқ милләтләр мунбириниң җәнвәдә өткүзүлгән бу 15-қетимлиқ йиғини йәнә бир қетим мустәқил тәнқидий авазларни җимиқтурушқа урунидиған хитай, иран, сүрийә қатарлиқ мустәбит һакимийәтләр билән пикир әркинликигә, кишилик һоқуққа һөрмәт қилидиған америка қатарлиқ демократик дөләтләр вә шәхсләр арисидики кәскин бир җәң мәйданиға айланған.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.