Marko rubiyo xitaygha yantayaq bolghan b d t doklatchisining wezipisini bikar qilishni telep qilghan

Amérika kéngesh palata ezasi marko rubiyo yéqinda birleshken döletler teshkilatining özining esli qurulush meqsitige xilap halda, mustebit hakimiyetlerni we térrorluq teshkilatlirini qollaydighan we ulargha dawamliq hoquq béridighan bir orun'gha aylinip qalghanliqini ilgiri sürgen we buninggha taqabil turushni meqset qilghan bir qanun layihesini tonushturghan.

Bu, “Birleshken döletler teshkilatini bir tereplimilik mejburlash tedbirliri toghrisidiki alahide doklatchining ornini emeldin qaldurush we amérikaning bu orunni meblegh bilen teminlishining aldini élish” namliq qanun layihesi bolup, uning meqsiti birleshken döletler teshkilati (b d t) ning pewqul'adde doklatchisi aléna duxan (Alena Douhan) ning mustebit döletlerning amérikagha qarshi meydanini qoghdighanliqi, shundaqla xitayning Uyghurlarni basturush teshwiqatigha maslashqanliqi üchün wezipisining bikar qilinishini telep qilishtin ibaret.

Bélorusiye döletlik uniwérsitétning piroféssori bolghan aléna duxan 2020-yili mart éyidin bashlap, b d t kishilik hoquq kéngishining pewqul'adde doklatchisi bolup teyinlen'gen. Uning b d t namida xitay hökümitining Uyghurlar heqqidiki saxta teshwiqat yighinlirigha köp qétimlap qatnashqanliqi hetta 2021-yilining axirida xitay hökümitining sahibxaniliqida chaqirilghan “Gherb jahan'girlikining jazalirigha qarshi turayli” témisidiki yighinda nuqtiliq söz qilghuchilarning biri bolghanliqi diqqet qozghighanidi. Kéyin, “B d t ni közitish” teshkilati tekshürüsh élip bérish arqiliq aléna duxan isimlik bu b d t doklatchisining xitaydin 200 ming amérika dolliri tapshuruwalghanliqini we uning bedilige xitay bilen hemkarliship uning teshwiqatchisigha aylan'ghanliqini éniqlap chiqqan.

Marko rubiyo amérika pirézidénti jow baydén'gha yazghan xétide: “Birleshken döletler teshkilatida ‛bir tereplime mejburlash tedbirlirining selbiy tesiri namida mexsus doklatchi békitish we uninggha bélorusiyelik alina doxanni teyinleshni tolimu bimenilik” dep körsetken. U, aléna duxanning bir qétimliq xitay ziyaritidin qaytqandin kéyin b d t yighinida “Amérikaning jaza tedbirliri xitay puqralirining ishlesh hoquqini depsende qildi,” dep sözlesh arqiliq amérika hökümitining Uyghurlarni xitayning mejburiy emgikidin qoghdighanliqini nezerdin saqit qilghanliqini eskertken.

Amérikadiki kishilik hoquq organliridin bolghan “Erkinlik sariyi” ning xitay ishliri boyiche tetqiqat yétekchisi wang yachyuning déyishiche, xitayning tesir körsitish heriketliri b d t ning döletlerning kishilik hoquq xatirisini tekshürüshige tesir körsetmektiken. U mundaq deydu:

“Xitay hökümiti uzundin buyan xelq'arada kishilik hoquq sistémisini bikar qilish üchün nurghun küch serp qildi, elwette bu b d t nimu öz ichige alidu. Xitay hökümitining bu herikiti birleshken döletler teshkilatining herqaysi eza döletlerning kishilik hoquq depsendichiliklirini tekshürüshi, sürüshtürüshi we hemde jawabkarliqqa tartish iqtidarini ajizlashturuwetti.”

Amérikadiki Uyghur herikiti teshkilati bashliqi roshen abbas xanimmu b d t ning kishilik hoquq mesiliside öz funksiyesini yoqitishi tüpeylidin xéli burunla b d t ni islah qilish heqqidiki chaqiriqlarning otturigha chiqishqa bashlighanliqini bildürdi.

Derweqe, sénator marko rubiyomu amérika pirézidénti jow baydén'gha yazghan xétide “Aléna duxan'gha oxshaydighan bundaq kishilerning heriketlirining xitay kompartiyesi bilen rusiye pirézidénti wiladimir putinning mustebit hökümetliri amérikagha qarshi tüzgen qoghdinish pilani we teshwiqatigha maslashqanliq” bolidighanliqini eskertken. U, b d t 'diki atalmish “Bir tereplime mejburlash tedbirlirining selbiy tesiri” namidiki doklatchiliq wezipisini bikar qilishni telep qilghan. U shundaqla amérika hökümitini amérikaliq baj tapshurghuchilarning pulini bundaq orunlargha sep bermeslikke chaqirip, ularni meblegh bilen teminlimeslikke dewet qilghan.

Roshen abbas xanim marko rubiyoning yuqiridiki bu telipining intayin waqtida otturigha qoyulghanliqini, b d t ni jiddiy islah qilidighan waqit kelgenlikini dédi.

“Erkinlik sariyi” din wang yachyumu xitayning b d t diki tesirini tizginlesh üchün démokratik döletler bésimini kücheytishi kérekken. U mundaq deydu:

“Birleshken döletler teshkilati eza döletlerdin terkib tapqan organ. Shunga bu organda xitaygha oxshash mustebit hakimiyetlerning b d t ning normal xizmet sistémisini buzushining aldini élish üchün kishilik hoquqqa hörmet qilidighan démokratik döletler qattiq küchishi we xitaydek döletlerni chékindürüshi kérek.”

Melum bolushiche, marko rubiyo tonushturghan qanun layihesi amérikaning b d t gha béridighan yardimini qisqartishta rol oynaydighan bolup, eger qanun maqullinip qalsa b d t diki bu pewqul'adde doklatchi ishxanisi taqilishi mumkinken.